اعظم رمضانی کامه علیا - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
سلمان ساکت - استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

این مقاله به بررسی سیر تحول پژوهش ها درباره سیر الملوک از آغاز تا پایان سال ۱۳۹۸ش و آسیب شناسی آن ها پرداخته و به دنبال پاسخ به این پرسش ها است: ۱. چه رویکردهایی در مقاله های مرتبط با سیر الملوک از آغاز (۱۳۴۲) تا پایان سال ۱۳۹۸ش وجود داشته است؟ ۲. بسامد کدام رویکردها بیش تر بوده و علت آن چیست؟ ۳. دلایل تغییر رویکردهای مقاله ها به سیر الملوک در دوره های مختلف چه بوده است؟ مجموع مقاله ها در این حوزه، ۲۰۹ عنوان بوده که در تحلیل و بررسی آن ها به مضمون، منابع، رویکرد، نقد و بررسی نقاط قوت و ضعف پژوهش و میزان اهمیت آن، تاثیر پذیری از منابع پیشین و اشتمال بر نکات جدید و بکر توجه شده است. رویکردها به ترتیب بسامد عبارتند از سیاسی، تطبیقی، مذهبی، نظریه، توصیفی، تاریخی، انتقادی، ادبی، زندگی نامه ای و نسخه شناختی. از جمله عوامل مهم و موثر بر سیر تحول رویکرد مقاله ها می توان به چاپ عباس اقبال از سیر الملوک در سال ۱۳۲۰ش، انتشار کتاب خواجه نظام الملک طوسی و طرح اندیشه سیاسی ایرانشهری در سیر الملوک در دهه ۷۰ و فضای سیاسی و اجتماعی ایران در نیمه دوم دهه هفتاد اشاره کرد. در بخش نتایج، دسته بندی بسامدی رویکردها و تحلیل آن ها، توزیع زمانی رویکردها در دهه های مختلف، برشمردن عوامل موثر بر سیر تحول رویکردها و تحلیل آن ها آمده است. در بخش پایانی که به آسیب شناسی پژوهش ها اختصاص یافته، اصلی ترین ایرادها در پژوهش های مرتبط با سیر الملوک بیان شده است.

خواجه نظام الملک, سیر الملوک, کتاب شناسی توصیفی و انتقادی, آسیب شناسی پژوهش ها