سید علی جوزی - Department of Environment, Islamic Azad University, North of Tehran Branch, Iran
سید جعفر عصمت ساعتلو - Department of Environment and Energy, Islamic Azad University, Science Research Branch, Iran
زیبا جوان - Department of Environmental Education, Payame Noor University, Shahr-e-Rey Unit, Iran

زمینه و هدف: نشت مواد شیمیایی از تجهیزات در فرایندهای پتروشیمی امری محتمل است. وقوع چنین رخدادی باعث ایجاد آتش سوزی و انفجار و به تبع آن مخاطراتی برای محیط زیست می گردد. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی ریسک زیست محیطی واحد الفین مجتمع پتروشیمی آریاساسول به منظور شناسایی منابع مولد ریسک های زیست محیطی در واحد یاد شده است. روش بررسی: به منظور اجرای این تحقیق اطلاعات پایه با استفاده از نتایج پایش و اندازه گیری آلاینده های هوای محیط و گازهای خروجی دودکش ، روش مرور ایمنی (safety review) و بازدید میدانی تامین شد. جهت مشخص کردن اثرات ناشی از نشتی هیدروکربن از تجهیزات بر محیط زیست محدوده بلافصل، میزان غلظت مواد آلی فرار (BTEX) در هوای محیط بر اساس استاندارد EPA۰۰۳۰ با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی در ۴ ایستگاه از مجتمع و پایش گازهای خروجی دودکش در ۹ کوره با دستگاه پرتابل XL ۳۵۰ Testo از خردادماه ۱۳۹۰ تا اردیبهشت ۱۳۹۱ به انجام رسید. ابزار ارزیابی و مدیریت ریسک مورد استفاده در این تحقیق روش تجزیه و تحلیل درخت خطا بود. اصلی ترین بخش ارزیابی ریسک به روش درخت خطا، انتخاب رویداد اصلی است. با توجه به آمار حوادث و جنبه های محیط زیستی عملیات کراکینگ اتان، نشتی هیدروکربن به عنوان رویداد راس، شناسایی و سپس نحوه ترکیب و همچنین ارتباط بین عوامل موثر در بروز آن در قالب رویدادهای پایانی، میانی و دروازه های «و» و «یا» تعیین شد. با تجزیه و تحلیل کیفی و کمی درخت خطای این حادثه، مهم ترین علل بروز آن تعیین و همچنین احتمال به وقوع پیوستن رویداد راس، در طول یک سال محاسبه گردید. یافته ها: آنالیز نمونه ها نشان داد، میزان بنزن با غلظت ۰/۳۷ mg/m۳ (در محدودهmg/m۳ ۰/۳۷-۰) در فصل پاییز، تولوئن با غلظت ۰/۱۳ mg/m۳ (در محدوده ۰/۱۳-۰/۰۲ mg/m۳) در فصل بهار، اتیل بنزن با غلظت mg/m۳ ۰/۰۹ (در محدوده ۰/۰۹-۰/۰۲ mg/m۳ ) در فصل پاییز و زایلن با غلظت mg/m۳ ۱/۰۱ (در محدوده ۱/۰۱-۰/۰۲ mg/m۳) در فصل پاییز بیش از ایستگاه های دیگر بوده است . در تحقیق فوق درخت خطای بسط یافته نهایی دارای ۱۶ رویداد (اعم از پایانی، میانی و اولیه) بود که با ۷ دروازه منطقی به هم دیگر متصل شدند. بیشترین درصد خطا در رویدادهای پایانی را خطاهای سخت افزاری از قبیل نقص در تجهیزات با ۵۵/۵۵ درصد را به خود اختصاص دادند و خطاهای انسانی و مدیریتی در رتبه های بعدی طبقه بندی شدند. بالاترین درصد اهمیت رویدادهای پایانی با ۲۲/۲ % متعلق به جنس نامناسب گسکت شناسایی گردید که از مهم ترین دلایل آن می توان به وضعیت تحریم های اقتصادی و عدم تلاش زیاد در تامین کالایی با کیفیت بالا اشاره نمود. نتیجه گیری: بیشترین احتمال وقوع رویداد پایانی مربوط به جنس نامناسب گسکت برابر  ۲-۱۰×۲ شناسایی گردید. از اقدامات کنترلی برای پیشگیری از وقوع رخداد نشتی، تامین گسکت با کیفیت بالا است و این شکست در رده خطای سخت افزاری طبقه بندی می گردد.

Environmental Risk, Olefin Plant, Hydrocarbon Leakage, Fault Tree Analysis Method, ریسک زیست محیطی , واحد الفین, نشتی هیدروکربن, روش تجزیه و تحلیل درخت خطا