سیدمحمد بهشتی
سارا آلادپوش

در اواخر قرن دهم هجری قمری، با آغاز حکومت شاه عباس اول و انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت، جلوه ای از باغ های تاریخی در مناطق ییلاقی مجاور این شهر نمود پیدا کرد. باغ تاریخی عباس آباد نطنز نیز از آن گونه است. پیدایی باغ هایی این چنین، به منظور ایجاد تفرجگاه تابستانی و همچنین اقامتگاه موقت شاه و همراهانش در طی سفر از مسیر اصفهان به مقاصدی چون شمال کشور بوده است. پژوهش پیش رو براساس منابعی ازجمله اسناد مکتوب تاریخی و تصویری، کتب، نسخ خطی و نیز مطالعات میدانی شکل گرفته است. از مراجع پایه ای که نگارندگان از آن بهره جسته اند، می توان به مطالعات میدانی کلایس و سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئروا  اشاره کرد. این جستار در پی خوانش بستر باغ به منظور شناخت بهتر اثر تلاش کرده و نتایج آن در فهم دقیق تر راهگشا بوده است. آنچه از شواهد تاریخی برمی آید، ساختار بستر باغ است که قریه ای متشکل از باغ، مزارع، معدن، قبرستان و قلعه را مشخص می کند. قلعه نقش سکونتگاه اولیه ساکنان عباس آباد را داشته است که با مهاجرت اهالی عباس آباد به روستای صالح آباد، زمینه ای برای متروک ماندن این مکان فراهم می شود. در این مقاله، به جایگاه ییلاقی و میراث کشاورزی نطنز با توجه به بازتاب آن در این باغ تاریخی توجه شده است که حاصل آن گونه ای از باغ ایرانی با طرح باغ مزرعه را نشان می دهد. این طرح مرکب از باغ رسمی و زمین های زراعی با حصارهای جداگانه است که دلایل شکل گیری شان مورد بررسی قرار گرفت. از آنجایی که از باغ عباس آباد در متون تاریخی کمتر سخن رانده شده است، به بررسی راه های منتهی به باغ در دو دوره صفوی و قاجار پرداخته شد. در این پژوهش، نحوه آب رسانی و همچنین شناخت گونه های گیاهان باغ با نگاهی به اسنادی از مکاتبات مالکان باغ و سازمان اوقاف موردمطالعه قرار گرفت.

باغ ایرانی, باغ عباس آباد, نطنز, دوره صفوی