اصغر مولائی - کارشناس معماری و کارشناسی ارشد شهر سازی- طراحی شهری- دانشگاه علم و صنعت

فضاهای زیر سطحی قابلیت های مثبتی در حل مسائل شهری در ابعاد فضایی، عملکردی، زیست محیطی، ترافیکی،اجتماعی، اقتصادی ، امنیتی و... دارند. این فضاها در معماری و شهر سازی گذشته ایران بدلیل اقلیمی و امنیتی به شکل گودال باغچه، شوادان، قنات و... مورد استفاده قرار گرفته است. اما در دوره معاصر با ضرورت ها، اشکال و کاربرد های مختلفی در راستای ارتقای کیفیت های محیطی شهرهای بزرگ ، در رویکرد توسعه زیر سطحی مورد استفاده قرار می گیرند. امروزه بافت های تاریخی شهرهای ایران بویژه شهرهای بزرگی نظیر تهران با مسائل مهمی مواجه اند: کمبود فضا، نفوذ ناپذیری و دسترسی ضعیف به شبکه های حمل و نقل، آلودگی زیست محیطی ، آلودگی بصری و صوتی، نبود تاسیسات و تجهیزات شهری، آسیب پذیری در سوانح و مواقع بحرانی، نیاز به پارکینگ و انبارهای عمومی در مجموعه بازارهای تاریخی از این قبیل اند. از این رو پایداری مراکز شهری و بافت های تاریخی این شهرها بدلیل مسائل متعددی مذکور بشدت با تهدید روبروست. هدف این مقاله تبیین محاسن و قابلیت های رویکرد توسعه زیر سطحی در حل مسائل شهرهای بزرگ بویژه مراکز و بافت ها و محدوده های تاریخی این شهر ها می باشد. بنابراین پس از طرح اهمیت بازنگری در مساول بافت های تاریخی و تشریح ویژگی های فضاهای زیر سطحی ، به مرور سوابق موفق جهانی در راستای احیای بافت های تاریخی و توسعه پایدار خواهد پرداخت. نتایج مطالعه نشان می دهد که رویکرد توسعه زیر سطحی ، با نگرش جامع به فضاهای زیر سطحی در حل مسائل شهری در شهرهای بزرگ می تواند به پایداری و ماندگاری محدوده های مساله دار شهر های بزرگ کمک نماید. مطالعه سوابق جهانی در استفاده از فضاهای زیر سطحی برای حل مسائل مراکز شهری و بافت های تاریخی ، محاسن این رویکرد را در راستای توسعه پایدار تایید می نماید. استفاده از این فضاها در احیای مراکز شهرها و بافت های تاریخی شهرهای بزرگ به منظور ارتقای کارایی عملکردی، ترافیکی و تامین زیر ساخت های مورد نیاز بدون آسیب رساندن به منظر و حریم بافت ها، گامی اساسی به سوی تقویت کارایی و پایداری بافت ها و نباهای تاریخی محسوب می شود.

توسعه زیر سطحی شهری، احیا، محدوده تاریخی ، فضاهای زیر سطحی