سارا حسینی - دانشگاه رازی
اعظم فرجامی - دانشگاه رازی
جمال فرزند وحی - دانشگاه رازی

کتاب های چهارگانه حدیثی شیعه احادیث مشترک و مشابهی دارند که در آن ها گاه اختلافات متنی دیده می شود. مقایسه احادیث مشابه، این اختلافات را در حالت های مزید، تصحیف و تحریف، نقل به معنا و مقلوب می گنجاند. عواملی مانند «تقطیع»، «ادراج یا اضافات راوی» و «تصرف عمدی» معمولا باعث اختلاف در نقل احادیث مشابه هستند. این اختلاف ها سهوا یا عمدا ممکن است بر معنای حدیث تاثیر گذار باشد و حکم معصومR را تغییر دهد و یا مانند اکثر مواردی که حدیث، روایت مقلوب است، تغییر زیادی در معنا ایجاد نکند. روایت مدرجی که راوی در آن توضیحاتی را بیفزاید، سبب مزید کلمه یا عبارت در احادیث مشابه می شود. حدیث مزیدی که با اضافه شدن چند جمله شکل بگیرد، بر اثر تقطیع به وجود آمده است. از میان مولفان کتب اربعه، بیش از همه شیخ طوسی روایات کافی را تقطیع می کند. نقل به معنا در سطح کلمات مترادف، هم خانواده یا انتقال به مفهوم اخص، رایج ترین نوع نقل به معناست. نقل به معنا در سطح جملات نیز شیوه متداول شیخ صدوق در میان احادیث مشابه است؛ زیرا شیخ صدوق با انداختن سند و نیز خلاصه کردن متن، معمولا تنها حکم معصوم را بیان می کند.

احادیث مشابه, اختلاف نقل, مزید, تصحیف, نقل به معنا, تقطیع, ادراج