مهدی اکبری - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج
نادر حیدری - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج

در کشور ما افزایش جمعیت و کمبود منابع آب در سال های اخیر، بخش کشاورزی کشور را با چالش هـای عمده ای در جهت تأمین نیاز غذایی مردم و نیل به خو دکفایی روبرو ساخته است . باتوجه بـه اینکـه بـیش از 90 درصد از آب استحصال شده کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود، استفاده موثر از آب در بخش کشـاورزی اصلی ترین را ه بهبود مدیریت آب و افزایش کارایی مصرف آب خواهد بود . جهت افزایش کارایی مصرف آب و بهبود مدیریت آبیاری در اراضی کشاورزی ، به نقشه های بـه هنگـام سـطح زیـر کشـت، الگـوی کشـت، تبخیـر - تعرق ( تقاضای آب ) و … نیاز می باشد که تهیه آن ها به کمک سنجش از دور قابل انجام است . تعیین کارایی مصرف آب و ارزیابی مدیریت آبیاری مبتنی بر برآورد صـحیح عملکـرد محصـول و میـزان واقعی آب مصرف ی است که اندازه گیری دقیق آنها مشکل مـی باشـد . لـذا در تحقیـق حاضـر بـا پـیش پـردازش داده های ماهواره ای ) ) NOAA-AVHRR ، ضریب بازتاب پوشش سطح زمین، ضریب تابش پوشش سطح زمـین و شاخص های گیاهی NDVI و SAVI و LAI برآورد گردید . سپس با بهره گیری از آلگوریتم بیلان انرژی در سـطح زمین، اجزاء بیلان انرژی در سطح زمین تعیین و تبخیر - تعرق واقعی و محاسبه شد و به عنوان آب مصرفی بـرای تعیین عرضه نسبی آب آبیاری مورد استفاده قرار گرفت . جهـت بـرآورد سـودمندی آب ، بـا اسـتفاده از تصـاویر ماهواره ای، میزان شدت رشد توده زنده گیاهی ده روزه و میانگین ماهی انـه آن مشـابه بـا تبخیـر - تعـرق واقعـی برآورد گردید . سپس با در نظر گرفتن سطح ناخالص، عملکرد بیولوژیکی تعیین و بـه عنـوان نمـادی از عملکـرد محصول منظور و سودمندی آب از نسبت عملکرد بیولوژیکی به میزان تبخیر - تعـرق واقعـی بـرآورد شـد . نتـایج بررسی میزان عرضه و تقاضای آب بیا نگر آن است که در اکثر موارد میزان عرضه آب بیش از میزان تقاضـا بـوده است . شاخص عرضه نسبی آب در همه سالها بجز خشکسالی های اخیر در اکثر شبکههای حوضه زاینـده رود بـیش از یک بدست آمد . متوسط سودمندی آب برای شبکههای آبیاری مورد مطالعه بین 0/7 تا 0/9 کیلـوگرم بـر متـر مکعب بود .

شبکههای آبیاری، زاینده رود، عرضه و تقاضای آب، کارایی مصرف آب، مدیریت آبیاری