زهره علاءالدینی - Assistant Professor and FacultyMember of Higher Education Institute of Almahdi Mehr
مهرداد کلانتری - Associate Professor and Faculty Member of University of Isfahan
محمدباقر کجباف - Associate Professor and Faculty Member of University of Isfahan
حسین مولوی - Full Professor and Faculty Member of University of Isfahan

مقدمه: برای افزایش خلاقیت صدها راه وجود دارد، اما روش­ های جدید باید مبتنی بر آموزش غیرمستقیم و متناسب با سرگرمی­ های به­ روز کودکان و نوجوانان باشد. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر نوروفیدبک آلفا/تتا و بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب (HRV) بر خلاقیت هیجانی و شناختی کودکان دبستانی شهر اصفهان است. روش: نمونه­ ی پژوهش ۹۰ کودک هفت تا ۱۲ ساله (۵۱ دختر و ۳۹ پسر) بودند که هم داوطلب شرکت در جلسات بودند و هم ملاک­های ورود به پژوهش را داشتند. آزمودنی­ ها به صورت تصادفی در پنج گروه آزمایشی (بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب، نوروفیدبک آلفا در مکان­ های Pz, P۳, P۴, P۴-P۳) و گروه گواه قرار گرفتند (هر گروه ۱۵ نفر). برای اندازه ­گیری سازه­ های مورد نظر، فرم والد آزمون­های خلاقیت هیجانی آوریل (۱۹۹۹) و فرم تصویری خلاقیت شناختی تورنس (۱۹۶۲) در سه مرحله­ ی پیش­ آزمون، پس ­آزمون و پیگیری اجرا و آزمون هوش ریون و فرم والد سیاهه­ ی نشانه­ های مرضی کودکان نیز پاسخ داده شد. گروه­ های بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب و نوروفیدبک، آموزش را در ۱۵ جلسه­ ی ۴۵ دقیقه­ ای و سه بار در هفته به صورت انفرادی دریافت کردند. فرض پژوهش این بود که بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب  و نوروفیدبک آلفا/تتا می­تواند خلاقیت هیجانی و شناختی کودکان دبستانی در مراحل پس­ آزمون و پیگیری را افزایش ­دهد. یافته­ ها: داده ­ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه­ های تکراری تحلیل شدند و نتایج نشان دادند که  آموزش نوروفیدبک آلفا/تتا در مکان­ های P۳ و Pz و بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب توانسته­ اند در هر دو مرحله­ ی پس ­آزمون و پیگیری، خلاقیت شناختی و هیجانی را افزایش دهند (۰/۰۵و ۰/۰۱>P ). نوروفیدبک PZ بر خلاقیت شناختی و بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب بر خلاقیت هیجانی اثر بیشتری داشته­ اند. نتیجه­ گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، از این روش­ها می­توان برای افزایش خلاقیت شناختی و هیجانی استفاده کرد.

alpha/theta neurofeedback, heart rate variability (HRV) biofeedback, emotional creativity, cognitive, نوروفیدبک آلفا/تتا, بیوفیدبک تغییرپذیری ریتم قلب, خلاقیت شناختی, خلاقیت هیجانی