الهه محسنی - استادیار گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

کودکان و نوجوانان به دلیلی شرایط ویژه جسمی و روحی نیاز به مراقبت ویژه دارند. در حقوق ایران دو نهاد ولایت و حضانت به این منظور پیش بینی شده است. قوانین کشورهای دنیا پیرامون دارندگان ولایت، اختیارات ایشان، موانع اجرای ولایت و محدودیت های آن، نحوه اجرای ولایت توسط دارندگان ولایت و پایان ولایت گوناگون است. در چند دهه گذشته و به ویژه پس از جنگ جهانی دوم، در بسیاری از کشورهای دنیا (مشرق و مغرب زمین)، قوانین حوزه خانواده در راستای تقویت جایگاه مادر دستخوش تغییراتی شده است. امروزه، سمت ولایت در بسیاری کشورها به طور برابر به پدر و مادر تعلق دارد. در این پژوهش، به بررسی قوانین هشت کشور ایران، تونس، مراکش، ترکیه، آلمان، فرانسه، برزیل و ژاپن در زمینه ولایت مادر بر فرزند می پردازیم. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی سعی در بررسی، شناخت و مقایسه قوانین کشورهای موردمطالعه در موضوع پژوهش دارد. ولایت قهری از جمله احکام امضایی و عقلایی شارع مقدس است. با توجه به این که در زمان گذشته رعایت مصلحت طفل در اداره امور مالی و نکاح و اجرای عدالت، تنها از طریق پدر و جد پدری میسر بوده، از این رو، شارع این حکم را امضا نموده است. اما امروزه با توجه عنصر زمان و مکان و تاثیر آن در اجتهاد و همچنین نظر به سست شدن بنیاد نظام پدر سالاری و بالا رفتن سطح دانش بانوان و توانایی آنان در رعایت مصلحت کودک، جعل ولایت قهری برای مادر (دست کم در طول ولایت پدر) امری امکان پذیر و بلکه ضروری است.

پدر، حقوق تطبیقی، مادر، محجور، ولایت