امیرحسین حلبیان - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، ایران
فرشته حسینعلی پور - کارشناس ارشد اقلیم شناسی

به منظور واکاوی بسامد رخداد رودبادها در زمان وقوع بارش های فرین و فراگیر در آذربایجان شرقی با بهره گیری از رویکرد محیطی به گردشی در اقلیم شناسی همدید، داده های بارش ۱۱ ایستگاه همدید استان در بازه زمانی ۱۱/۱۰/۱۳۲۹ تا ۳۰/۱۲/۱۳۹۱ (۲۲۷۲۵ روز) اخذ شد. در ادامه، بارش های فرین و فراگیر منطقه بر اساس دو شرط انتخاب گردید: حداقل نیمی از ایستگاهها بارش دریافت کرده و میانگین بارش ایستگاهها بیش از میانگین صدک ۹۹ام بارش طی دوره مورد مطالعه باشد. بر اساس دو آستانه فوق، ۹۷ رخداد بارشی برگزیده شد. در این روزها بسامد رخداد رودبادها، موقعیت و سرعت آنها بر روی کرنل صفر تا ۱۲۰ درجه ی طول شرقی و صفر تا ۸۰ درجه ی عرض شمالی برای هر یاخته(۱۶۱۷) در ترازهای ۲۵۰، ۳۰۰، ۴۰۰ و ۵۰۰ هکتوپاسکال طی چهار دیده بانی همدید در ساعت های ۰۰، ۰۶، ۱۲ و ۱۸ گرینویچ محاسبه گردید. نتایج نشان داد که رودبادها در ترازهای مزبور در ساعت های همدید به ویژه در ساعت ۱۸ بر روی منطقه مطالعاتی نمودی کاملا آشکار دارد. کانون بیشینه بسامد رخداد رودباد نیز بر روی شمال شبه جزیره عربستان استقرار دارد. نقشه های میانگین سرعت باد در ساعت های همدیدی که از یکسو منطبق بر رخداد بیشینه ی بسامد رودباد و از دیگر سو مقارن با وقوع بیشینه ی سرعت باد در پهنه ی مطالعاتی است؛ نشان می دهد که محور خروجی رودباد به صورت مایل با جهت جنوب غربی- شمال شرقی به سوی نیمه غربی کشور کشیده شده و آذربایجان شرقی در قطاع چپ خروجی رودباد، جایی که واگرایی و ناپایداری در جو رخ می دهد قرار دارد.این موضوع بیانگر حرکات عمودی صعودی بر روی محدوده ی مطالعاتی بوده که منجر به انبساط توده هوا در سطوح بالا و ناپایداری جو می شود. به طور کلی کشیدگی رودباد تا تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال خصوصا در ساعت ۱۸ نشان از ضخامت لایه ی ناپایدار داشته که رخداد بارش های فرین و فراگیر بر روی آذربایجان شرقی را فراهم می کند.

بسامد, ناپایداری, رودباد, بارش های فرین, واگرایی, آذربایجان شرقی