علیرضا دل افکار - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور
مهین شریفی اصفهانی - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور
محمدهادی امین ناجی - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور
جواد طاهری - دانشگاه پیام نور تهران جنوب

«تنویع سندی حدیث» توسط ابن طاووس در قرن هفتم (۶۷۳ ق) مبدا تحولات گسترده و متنوع در دانش رجال گردید؛ عده ای چنین اجتهاداتی را مردود شمردند و به دلیل عدم انحصار قرائن در سند، از اساس مخالف دانش رجال شدند. تحول طبیعی، محدود شدن دایره احادیث صحیح بود. از طرفی مبنای رجالی جدید باعث ایجاد ابهام در آرای رجالی بعدی گردید؛ چنانکه نسبت به آرای علامه حلی در تصحیح طرق و اسناد، برداشت های دوگانه را ایجاد کرد. از سویی دیگر گروه عظیمی متاثر از این تقسیم بندی، موجب پیشرفت دانش رجال شدند؛ چنانکه با تاثیرپذیری از تعریف جدید از «حدیث صحیح»، عده ای به «وثاقت سندی» گراییدند و یاعده ای «طبقه شناسی» و «شروط راوی» را بازکاوی نمودند. این مقاله سعی دارد تاثیر تنویع حدیث بر دانش رجال را بررسی کند.

رجال, ادوار رجالی, تنویع حدیث, تاثیر تقسیم بندی حدیث, تاثیر درایه بر رجال