مهناز شریفی - استادیار پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشکده باستان شناسی
عباس مترجم - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا همدان
یعقوب محمدی فر - استاد گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا همدان

تپه چهل امیران قشلاق واقع در دره کمعرض تالوار در حاشیه شمال غربی زاگرس مرکزی، شهرستان بیجار استان کردستان قراردارد که دربردارنده نهشتهای متوالی از بقایای فرهنگی هزاره پنجم ق.م است. در دره تالوار تاکنون هیچ کاوش باستان شناختی درخصوص شناخت فرهنگ دوره مس و سنگ قدیم انجام نشده است، لذا این قضیه بر اهمیت کاوش در این تپه میافزاید. شناساییتوالی فرهنگی تپه قشلاق و پی بردن به اقتصاد معیشتی ساکنان در دوره مس و سنگ اهمیت بسیاری در شناخت سنت هایفرهنگی این منطقه دارد. طی نتایج به دست آمده از سه فصل کاوش باستانشناسی مستمر، تداومی از فرهنگ دالما، سه گابیو گودین VII در آن شناسایی گردید. این مراحل تاکنون به عنوان دوره تکامل روستانشینی در منطقه کردستان که کریدوری بین منطقه شمال غرب و غرب ایران است، شناسایی نشده است. با توجه به مطالعات صورت گرفته داده های مربوط که شامل بقایایاستخوان حیوانی و دانه های گیاهی کربونیزه بودند از تکتک لایه ها گردآوری و گونه شناسی گردید. بر اساس نتایج به دست آمدهمشخص گردید اتکای معیشت غالب ساکنان قشلاق در تمام دوران مس و سنگ در وهله اول مبتنی بر دامداری و شکار و در وهلهدوم بر کشاورزی استوار بوده است. روند تغییرات درونی در این سیستم نشان میدهد از مرحله دالما تا مرحله گودین VII به تدریجاز شکار گورخر و غزال و گراز کاسته و به نسبت، استخوان بز و گوسفند افزایش داشته است. در عین حال همواره گونه هایی از گندمو جو اهلی استفاده می شده است که هر چند مقدار نمونه ها در میان بقایای خاکستر ناچیز است اما فراوانی وجود خمره های ذخیرهتثبیت شده در کنج برخی فضاها و همچنین فراوانی انواع سنگ ساب های زینی شکل و دسته هاون نشان از رواج اتکا بر بقایای نباتیدر تغذیه اهالی دارد.

بقایای استخوانی، قشلاق، معیشت جوامع، هزاره پنجم ق.م