فریبرز خدادادی - ارومیه
عبدالناصر فضل نیا - ارومیه
حسین پیرخراطی - ارومیه

بررسی ۴۲ منبع آبی مختلف (شامل چشمه ها، قنات ها، چاه های بهره برداری و چاههای مشاهده ای) از آبهای زیرزمینی شمال و شمال-غرب شهرستان خوی (زورآباد) در مجاورت مجموعه افیولیتی سرپانتینی شده، به سن کرتاسه بالایی، نشان داد که در برخی مناطق، این آبها به شدت آلوده شده اند. پهنه بندی و تعیین منشا آلودگی منیزیم و فلزات سنگین آهن، روی و مس در آبهای زیرزمینی منطقه و ارتباط آن با افیولیت خوی، همراه با ترسیم نمودارها و نقشه های هم آلایش، مقایسه این نمونه ها با شاخصهای استاندارد WHO۱ و EPA۲ و استاندارد ملی نشان داد که مقادیر عنصر Mg در شمال دشت خوی از mg/l ۱۶۶۸-۵۷ و در دشت زورآباد از mg/l ۳۰۳-۸۳ در تغییر است که غلظت بسیار زیادی را دارا می باشد. عنصر آهن صرف نظر از مقادیر بالای آن در چاههای پیزومتری که تا mg/l ۱۸۳ نیز می رسد و ناشی از خوردگی لوله های جدار چاه است، دارای مقادیری بیش از حد مجاز شاخصهای استاندارد WHOو EPA و استاندارد ملی می باشد. مقدار میانگین عنصر آهن به ترتیب mg/l ۹۶/۲۳ و mg/l۵۰/۴ برای دشت خوی و زورآباد محاسبه گردید. دامنه تغییرات عنصر مس به ترتیب mg/l ۲۰/۱- ۵۸/۰و mg/l ۱۰/۱- ۴۲/۰ به ترتیب برای دشت خوی و زورآباد به دست آمد. عنصر مس در بعضی از نقاط نمونه برداری (یاروم قیه)، از شاخصهای استاندارد WHO و استاندارد ملی مقادیری بیشتر، ولی از شاخص EPA مقدار کمتری را داراست. عنصر روی به جز در یک مورد (روستای قزقلعه: mg/l ۲۰/۳) مقدار کمتری از هر سه شاخص فوق دارد. با توجه به وجود کمپلکس افیولیتی خوی و سنگهای مافیک و اولترامافیک موجود در منطقه، منشا مقادیر غیرمجاز آهن و منیزیم، مربوط به هوازدگی و آب شویی این دو فلز از کانیهای سنگ ساز (الیوین، پیروکسن ها، سرپانتین ها و ...) سنگهای فوق می باشد.

فلزات سنگین, مجموعه افیولیتی خوی, آلودگی, زورآباد