علی امامعلی پور - ارومیه
مستوره یوسفی - ارومیه
مهدیه کریملو - ارومیه

دگرسانی سنگهای اولترامافیک افیولیتی، تشکیل لیستونیت و کانی سازیهای همراه، از پدیده های جالب در فلززایی افیولیت خوی به شمار می رود. به نظر می رسد چرخه های گرمابی مسوول کانی سازی، از سیستم های زمین گرمایی که متعاقب فعالیت آتشفشانی اسیدی تا حدواسط نئوژن- پلیئستوسن به وجود آمده اند، منشا گرفته اند. بازپویایی سرپانتینیت برشی با محلولهای گرمابی، به دگرسانی گرمابی سیلیسی- کربناته و تشکیل لیستونیت منجر شده است. اهمیت این دگرسانیها به دلیل کانی سازیهای جیوه- طلای همراه آنهاست. بر پایه بررسیهای کانی شناسی میکروسکپی، آنالیزهای XRD، ویژگیهای ژئوشیمیایی و روابط صحرایی، سه نوع لیستونیت شامل انواع سیلیسی، سیلیسی- کربناته و کربناته شناخته شده است. رخداد جیوه طوره در پیوند با لیستونیت نوع سیلیسی که بیربیریت نیز نامیده می شود، تشکیل شده است. زون های دگرسانی، کنترل ساختاری دارند و به همبریهای گسله شیل (مارن) / سرپانتینیت محدود می شوند. از نظر کانی شناسی، لیستونیت سیلیسی عمدتا از کانیهای کوارتز، کلسدونی، اوپال و هیدروکسیدهای ثانوی آهن تشکیل شده است. منیزیت، دولومیت، کلسیت و کانیهای رسی از فازهای فرعی هستند. به سمت لیستونیت های سیلیسی- کربناته و کربناته، از مقدار کانیهای سیلیسی کاسته و به مقدار کانیهای کربناته افزوده می شود. روابط صحرایی زمین شناسی و وجود کانی فلزی کرم اسپینل باقی مانده در لیستونیت ناحیه طوره سنگ میزبان اولترابازیکی را تایید می کند. بر پایه بررسی ژئوشیمیایی، میانگین مقادیر SiO۲، Fe۲O۳، MgO و L.O.I به عنوان تشکیل دهنده های اصلی لیستونیت سیلیسی به ترتیب برابر ۶/۸۲، ۹۹/۶، ۰۲/۱ و ۷۴/۳ درصد وزنی می باشند. در میان عناصر کمیاب، میانگین مقادیر Hg، Pb، As و S به ترتیب برابر ppm ۲/۶۴۶، ppm ۷/۵۱۷، ppm ۱/ ۳۲۹ و ppm ۲۸۱ به دست آمده است. در این پژوهش، تغییرات جرم (افزایش و کاهش) عناصر اصلی و فرعی در طول فرآیند دگرسانی در ناحیه طوره با استفاده از معادله Gresens مورد بررسی قرار گرفته است. لیستونیت سیلیسی سینابردار، در K۲O, Al۲O۳ ,SiO۲ و Hg غنی شده و در MgO و MnO کاهش یافته است. نوع سیلیسی- کربناته در ,Al۲O۳, Na۲O ,CaO K۲O و TiO۲ غنی شدگی و در MgO، MnO، P۲O۵، SiO۲، Cr۲O۳ و Fe۲O۳ کاهیدگی نشان می دهد. نوع کربناتی نیز در مقادیر CaO و Sr افزایش، و در مقادیر SiO۲ MgO, Na۲O، Al۲O۳، Fe۲O۳، TiO۲ و MnO کاهش نشان می دهد.

خوی, طوره, سرپانتینیت, دگرسانی, لیستونیت, بیربیریت, تغییرات جرم, جیوه