علی شماعی - دانشگاه خوارزمی
صادق حاجی نژاد - دانشگاه خوارزمی

اهداف: دو هدفی که این پژوهش در پی دست یابی به آن ها است، عبارت اند از: ۱. بررسی و تحلیل روند تغییرات شبکه شهری منطقه خراسان طی سرشماری های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۰ با استفاده از شاخص های کمی و تبیین عوامل موثر بر این تغییرات؛ ۲. بررسی میزان همبستگی میان نتایج به دست آمده، از بکارگیری شاخص های رایج در این زمینه در شبکه شهری منطقه خراسان. روش: روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده است و برای گردآوری داده ها از روش اسنادی- کتابخانه ای استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش از ۱۱ شاخص، در قالب سه دسته شاخص های نخست شهری، تمرکز و تعادل، همچنین از مدل مکان مرکزی کریستالر و الگوی پراکنش سکونتگاه های شهری (شاخص نزدیکترین همسایگی) استفاده شده است. یافته ها/ نتایج: یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که شبکه شهری منطقه خراسان در تمامی سرشماری های ۱۳۹۰- ۱۳۳۵ نامتعادل بوده است. البته لازم به ذکر است که نامتعادل ترین وضعیت شبکه شهری منطقه خراسان مربوط به سرشماری سال ۱۳۶۵ است، همچنین یافته های پژوهش نشان می دهند که نتایج به دست آمده از شاخص های به-کار گرفته شده در شبکه شهری منطقه خراسان، با یکدیگر هماهنگ نیستند.. نتیجه گیری: اصلاحات ارضی، افزایش درآمد های حاصل از فروش نفت در دهه ۱۳۵۵- ۱۳۴۵ و سرمایه گذاری در نواحی شهری، حوادث کشور افغانستان، وجود امکانات و فرصت های شغلی و امکان تامین اقتصادی در شهر مشهد، و... عواملی است که بر نامتعادل شدن شبکه شهری منطقهخراسان موثر بوده است، همچنین باید بیان کرد که گر چه در دهه های اخیر در برنامه های دوم، سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در خصوص تمرکز دایی از ساختار مناطق از جمله منطقه خراسان تاکید-هایی صورت گرفته است؛ اما فعالیت ها و اقداماتی متناسب با برنامه ها در شبکه شهری منطقه خراسان انجام نشده است.

تحلیل فضایی, شبکه شهری, نخست شهر, منطقه خراسان