محمدرضا حمیدی زاده - گروه مدیریت بازرگانی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
اکبر گلدسته - عضو هیات علمی دانشگاه علم و فرهنگ
الهه سلیمان زاده - گروه آموزشی علوم تربیتی، کارشناس ارشد آموزش و بهسازی منابع انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ تهران

هدف و مقدمه: پژوهش حاضر با هدف تبیین امکان ­سنجی رویکرد استاد-شاگردی برای انتقال و تسهیم دانش ضمنی در تربیت اعضای هیات علمی، دانشگاه شهید بهشتی اجرا شده است: سوال اصلی پژوهش این است که الگوی مناسب توسعه رویکرد استاد-شاگردی در تسهیم دانش ضمنی چگونه است و از چه مولفه­هایی تشکیل شده است؟ لذا با استفاده از روش مدل­سازی پویا به بررسی وضعیت مولفه­های تسهیم دانش با رویکرد استاد- شاگردی پرداخته شده است. مدل شامل ۳ حلقه است؛ حلقه اول تسهیم دانش ضمنی: تولید دانش، نشر دانش، سازماندهی دانش و کاربرد دانش؛ حلقه دوم رویکرد استاد- شاگردی: فرهنگ ­سازی، سیاست­ گذاری، ساختاردهی رویکرد استاد- شاگردی، منابع (مالی، نرم­افزاری و سخت ­افزاری، ICT) و منابع انسانی؛ حلقه سوم زیر مولفه ­های منابع انسانی: اعتماد، .مهارت های ارتباطی، هدف­گذاری، ارزیابی عملکرد، تعهد عاطفی، خودکارآمدی برای دانایی مدارکردن نظام آموزشی و پژوهشی مراکز آموزشی است. روش­ شناسی: نمونه پژوهش مشتمل بر ۲۶۵ نفر از اعضای هیات علمی و ۲۴۸ نفر از دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی که به روش طبقه­ بندی انتخاب شده­اند. نوع پژوهش توصیفی پیمایشی است. در چارچوب مدل مفهومی پژوهش ۱۵ فرضیه مورد آزمون قرار گرفته است. به منظور تعیین روایی پرسشنامه، از نظرات و پیشنهادات صاحب­ نظران متخصص در حوزه علوم تربیتی استفاده گردید. همچنین با محاسبه پایایی پرسشنامه از روش برآورد ضریب آلفای کرونباخ، اعضای هیات علمی مقدار عددی ۸۹۹/۰ و دانشجویان دکتری ۸۹۰/۰ به دست آمد که نشان دهنده پایایی قابل قبول پرسشنامه بود. شیوه تجزیه وتحلیل داده ­ها مبتنی بر استفاده از آزمون ­های استنباطی آماری از قبیل آزمون کولموگراف- اسمیرنف، تی تک نمونه­ای و تحلیل اکتشافی بوده است. یافته­ها: نتایج پژوهش نشان داد، امکان پیاده ­سازی رویکرد استاد-شاگردی فرد به فرد برای انتقال و تسهیم دانش در دانشگاه شهید بهشتی از دیدگاه اعضای هیات علمی و دانشجویان دکتری وجود دارد (۰۰۱/۰ = p). همچنین یافته­ های پژوهش نشان داد که مولفه ­ها و زیر سازه­ های الگوی توسعه رویکرد استاد-شاگردی در تسهیم دانش ضمنی از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده ­اند.   بحث و نتایج: با توجه به تحلیل فرضیه ­ها و نتایج آنها می ­توان گفت؛ فرضیه اصلی پژوهش یعنی اجرای رویکرد استاد-شاگردی  از دیدگاه اعضای هیات علمی با انحراف معیار ۴۵۸/۰ آماره ۵۲/۳۲ و دانشجویان با انحراف معیار۵۲۱/۰ آماره ۷۵/۱۱ موجب تسهیم و انتقال دانش استاد-دانشجو در سطحی بالاتر می­ شود. این یافته با یافته ­های سوزان (۲۰۱۶)، زید الحمدان و همکاران (۲۰۱۴)، بتینا و هارم (۲۰۱۴)، مور و همکاران (۲۰۱۴)، پاتل و همکاران (۲۰۱۱)، ویکی و همکاران (۲۰۰۸)، چااو و همکاران (۲۰۱۱)، قلی­ پور و هاشمی (۱۳۹۴)، محمدی و امینی (۱۳۹۴) که هر یک بر تاثیر برنامه ­های استاد-شاگردی همسویی دارد. هم چنین نتیجه آزمون های مولفه ­های منابع انسانی نشان می­ دهد از دیدگاه اعضای هیات علمی و دانشجویان تمامی مولفه ­ها در امکان ­سنجی وضعیت مطلوبی دارند و شرایط پیاده­ سازی رویکرد استاد-شاگردی فرد به فرد را در دانشگاه شهید بهشتی فراهم می ­دا­نند. نتایج این پژوهش که بر مبنای ۴ مولفه پایگاه دانش ۵ مولفه رویکرد استاد-شاگردی و ۶ زیر مولفه منابع انسانی است. و بعد این امکان منجر به بهبود رابطه استاد با دانشجو(رابطه استاد_شاگردی) شده و اعضای هیات علمی پیشکسوت و با تجربه می ­توانند در راستای نیاز و تربیت اعضای هیات علمی جدید گام بزرگی بردارند به دلیل اینکه واقعا آموزش های رسمی و شفافی برای اعضای هیات علمی جدید خصوصا در زمینه برقراری ارتباط با دانشجویان، شیوه مدیریت کلاس­داری وجود ندارد. ضمن اینکه با توجه به یافته ­های این پژوهش مشخص می­ شود چون خود اعضای هیات علمی نقش استاد را به صورت مستقیم دارند نشان دهنده این است که دانشگاه دارای ساختار غیررسمی در اجرای برنامه روش استاد-شاگردی است که این خود بزرگ ترین مزیت جهت پذیرش روش های نوینی به مانند روش منتورینگ و دیگر روش های نوین در حوزه منابع انسانی و آموزش عالی گردد. در پایان با عنایت به نتایج پژوهش امکان پیاده­ سازی رویکرد استاد-شاگردی، که هم اکنون به شکل یک ساختار غیررسمی در دانشگاه نمونه در حال انجام است، قابلیت تبدیل شدن به ساختار رسمی را دارا باشد. روشی که می تواند منجر به نتایج رضایت بخش هم برای استاد و دانشجو و هم الگوی بالندگی، توسعه برای دانشگاه شهید بهشتی گردد.

تسهیم دانش ضمنی, پایگاه دانش, رویکرد استاد-شاگردی, منابع انسانی, دانشگاه شهید بهشتی