سعید خدابخش
حسن محسنی
مژگان حسام زاده
ملیحه مهاجروطن
لیلا کرم الهی

رودخانه­ها یکی از مهم­ترین منابع آب شیرین سطحی به شمار می­روند؛ علاوه بر آن سازه­های بسیاری بر روی آن­ها و یا در کنار آن­ها قرار دارند. بیش­تر اطلاعات پایه در مورد رودخانه­ها در رابطه با الگوی کانال و رسوبات برجای گذاشته آن­ها است. معتبرترین روش شناخت  الگوی کانال بر مبنای شاخص­های کمی (غیر توصیفی) است؛ در کنار آن، رخساره­های رسوبی رودخانه­ها اطلاعات مهمی در زمینه شرایط حمل دانه­ها و انرژی آن­ها در اختیار قرار می­دهند. در این پژوهش، الگوی سرشاخه­های باختری رودخانه قره­چای بر اساس شاخص­های ریخت شناسی (سطح I و II روش روسگن به همراه شاخص­های هندسی دیگر) و رخساره­های رسوبی (رده­بندی مایل) مورد بررسی قرار گرفته است. حوضه آبخیز رودخانه قره­چای با مساحت ۱۴۴۵۵ کیلومتر مربع یکی از زیرحوضه­های حوضه آبریز دریاچه نمک است که بیش از ۷۶% آن آن در استان همدان واقع شده است. این رودخانه عمدتا تک کانال است؛ پیچش اغلب بین ۱ تا ۵/۱، گودافتادگی ۱/۱ تا ۲، نسبت پهنا به عمق از کمتر از ۱۰ تا ۷۰ و شیب از ۰۲/۰ تا ۰۰۱/۰ متغیر است. در بخش کوهستانی کانال با بستر V شکل و گودافتاده (تیپ­هایA  و (G دیده می­شود. در بخش دشت، کانال متقارن و پهن (نسبت پهنا به عمق >۱۰) است؛ در این بخش حوضه تیپ­های B، C و F (به سوی پایین دست) وجود دارند؛ گاهی در بازه­های کوتاهی تیپ چند کانال (D) جای­گزین دو تیپ اخیر می­شود. بستر قره­چای در بخش­های کوهستانی شنی (رخساره­های Gms و Gm) است؛ در دشت، رخساره­های ماسه­ای (Sh ,St و Sm) فراوان­تر است. رخساره­های گلی (Fm و Fl) در بخش­های پایین دست گسترش بیش­تری دارند. این رخساره­ها عمدتا در شرایط رژیم جریانی پایین و ابتدای رژیم جریانی بالا برجای گذاشته شده­اند.

قره چای, رودخانه, رده بندی روسگن, رخساره, دریاچه نمک قم