بهنام به نیا - دانشجوی دکتری گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
مهران خیراللهی - استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
مهدی صحراگرد - استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
عاطفه سلطانی فر - دانشیار گروه روانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

هدف:شیوع COVID-۱۹امکان فعالیت­های­ حضوری و جمعی در جوامع انسانی را کاهش ­داد و به نا کارآمدی بسیاری از فعالیت­های­ جمعی مبتنی بر حضور فیزیکی؛ از جمله فرآیندهای ­طراحی ­مشارکتی منجر شد. آموزش­ مجازی در دوران پاندمی، زمینه استفاده کودکان از ارتباطات ­جمعی ­دیجیتال را توسعه داد و جایگاه ویژه­ای برای این شبکه­ها در زندگی روزمره  کودکان تعریف کرد. از این رو، پژوهش حاضر به دنبال آینده­پژوهی و ترسیم چشم­اندازی به رویکردهای نوین و غیروابسته به حضور فیزیکی در فرآیندهای­ طراحی ­مشارکتی، بر پایه قابلیت­های کودکان در بهره­گیری از شبکه­های اجتماعی دیجیتال است. روش: ابتدا برای شناخت ابزارهای متداول مشارکت، ویژگی و شیوه به­کارگیری آن­ها و بررسی نظرات صاحب­نظران درباره نقش فضای­ مجازی در زندگی کودکان قرن حاضر، از روش اسنادی و کتابخانه­ای استفاده شد. سپس برای بررسی و تحلیل تجربه بهره­برداری کودکان از شبکه­های ­اجتماعی در دوران پاندمی، از روش توصیفی پیمایشی استفاده شد. ابزار گردآوری­ داده­ها، پرسش­نامه محقق­ساخته و حجم ­نمونه مطابق فرمول­ کوکران، ۳۸۴ کودک و ۳۸۴ نفر از والدین آن­ها است. برای تحلیل­داده­ها و اعتبارسنجی­ یافته­ها از آمار استنباطی و نرم­افزار SPSS۲۵ و آزمون t تک­نمونه­ای استفاده ­شد. یافته­ها: ارتباطات جمعی ­دیجیتال منجر به توسعه کارآیی روش­های­ سنتی مشارکت می­شود، زیرا  کودکان در بهره­برداری از شبکه­های­اجتماعی، توانمند بوده، سریع­تر از بزرگترها با نرم­افزارها ارتباط برقرار می­کنند، به اظهار نظر و مشارکت در  بحث­های جمعی مبتنی بر شبکه­های ­مجازی و بهره­گیری از زبان تصویر، علاقه­مند هستند و بهره­برداری از این شبکه­ها را منحصر به دوران پاندمی نمی­دانند. نتیجه­گیری: ترسیم آینده مشارکت با کودکان مبتنی بر بهره­گیری از «پلت­فرم­های مشارکت آنلاین»، ضمن گشودن چشم­اندازهای نوین در حوزه­های مشارکت، طراحی و برنامه­نویسی، منجر به ارتقای کارآیی فرآیندهای مشارکتی شده و بستر اظهار نظرهای جامع­تر و هم­اندیشی کودکان پیرامون مسائل مربوط به آن­ها را فراهم می­کند.

COVID-۱۹, پاندمی, شبکه های اجتماعی, کودک, مشارکت, آینده پژوهی