علیرضا اسلامی - استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
جهانگیر پرهمت - دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
نادرقلی ابراهیمی - استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

حلیل کمی آورد رودخانه ها و برآورد جریان در مناطق اندازه گیری شده و تعمیم آن به نقاط فاقد آمار در برنامه ریزی منابع آب، مدیریت حوزه های آبخیز و اراضی زراعی پایین دست دارای اهمیت ویژه ای است. همچنان ­که جانمایی و طراحی بهینه سازه های کنترلی و انحراف جریان در نقاط برداشت و بهره برداری از بندها و سدها، نیازمند آگاهی از اطلاعات آبدهی در سطوح مختلف احتمالاتی دارد. در این پژوهش، آمار آبدهی ایستگاه های هیدرومتری واقع در رودخانه های حوزه های آبخیز استان ­های اصفهان، مرکزی، قم، تهران، همدان و قزوین جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت. ایستگاه های آبسنجی دارای آمار مناسب از نظر کمی و کیفی، در یک دوره زمانی مشترک انتخاب شدند. آزمون تحلیل خوشه ای با توجه به پارامترهای تاثیرگذار، سه گروه همگن از حوزه های آبخیز را در منطقه نشان داد. با توجه به تحلیل احتمالاتی آبدهی متوسط سالانه بر مبنای توزیع آماری مناسب برازش داده شده، مقادیر آبدهی با دوره های بازگشت­ مختلف برآورد شد. با استفاده از پارامترهای هیدرولوژیکی و مورفومتری، روابط منطقه ای آبدهی با دوره های بازگشت­ مختلف برای مناطق همگن استخراج شد. سپس برای ارزیابی و دقت روابط رگرسیونی به دست آمده، تعدادی ایستگاه آبسنجی شاهد، در هر منطقه انتخاب شد. در منطقه پژوهش، عوامل مساحت، شیب متوسط، شیب آبراهه اصلی، طول و ضریب گراویلیوس حوضه از مهمترین پارامترهای تاثیرگذار در تخمین آبدهی تشخیص داده شد. میزان خطای برآوردی بر اساس معیار جذر میانگین خطا، بیانگر کمترین خطای در برآورد آبدهی با دوره بازگشت دوساله معادل ۱.۲، ۵ و ۷.۶ و بیشترین میزان خطا در برآورد آبدهی ۱۰۰ساله معادل ۱۴.۴، ۳۲.۸ و ۱۸ به ترتیب در گروه همگن یک، دو و سه به دست آمد.

ایستگاه آبسنجی, برآورد آبدهی, پارامترهای هیدرولوژیکی, حوضه های همگن, مورفومتری