هوشمند صفری - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه
علی اشرف جعفری - دانشیار موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بخش اعظمی از مراتع ایران در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارند، بنابراین مقاومت به خشکی در گیاهان این مناطق دارای اهمیت زیادی می باشد. در این پژوهش تنوع عمل کرد ۱۱ ژنوتیپ علوفه از گونهقالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط آبی (بدون تنش) و دیم (تنش)، طی سال ­های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۵ در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، واقع در شهرستان اسلام آباد غرب مورد ارزیابی قرار گرفت. تنوع معنی­ داری در بین دو محیط تنش و بدون تنش و هم چنین، در بین ژنوتیپ های مورد بررسی برای عمل کرد علوفه خشک مشاهده شد. با استفاده از عمل کرد علوفه­ خشک اندازه ­گیری شده دو محیط آبی و دیم، شاخص ­های مقاومت به خشکی برای ژنوتیپ ها محاسبه شد. با توجه به تجزیه واریانس در بین ژنوتیپ ­ها برای شاخص­ های تحمل به تنش، بهره­وری متوسط و عمل کرد محیط بدون تنش در سطح یک درصد و برای شاخص ­های میانگین هارمونیک و میانگین هندسی بهره­ وری در سطح پنج درصد تنوع معنی دار مشاهده شد. برای شاخص­ های حساسیت به تنش، تحمل به خشکی و عمل کرد محیط تنش در بین ژنوتیپ های مورد بررسی تنوع معنی دار مشاهده نشد. شاخص­ های بهره ­وری متوسط، میانگین هندسی بهره ­وری، میانگین هارمونیک و تحمل به تنش هم بستگی مثبت و معنی­ دار با عمل کرد دو محیط تنش و بدون تنش نشان دادند، بنابراین انتخاب برای مقاومت به خشکی براساس این شاخص­ ها انجام شد. در مجموع، نتایج حاصل از مقایسه میانگین عمل کرد علوفه خشک محیط تنش و بدون تنش و مطالعه شاخص­ های مقاومت به خشکی با روش دانکن در سطح پنج درصد نشان داد که ژنوتیپ های ۵-۸۹۰ و ۶-۸۹۰، بیش ترین مقاومت به خشکی را داشتند و به عنوان مواد ژنتیکی مناسب به منظور احیای مراتع یا جهت برنامه­ های اصلاحی برای شرایط دیم استان کرمانشاه معرفی شدند. نتایج تجزیه خوشه ­ای و تجزیه به مولفه­ های اصلی نیز، نتایج به دست آمده را تایید نمود.

تجزیه کلاستر, تحمل به خشکی, تنش, چاودار وحشی, شاخص مقاومت به خشکی