علی رضا حبیبی - کارشناس ارشد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
صمد شادفر - استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
یونس دقیق - استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

شناسایی میزان هم پوشانی شرایط فعلی سرزمین در یک حوزه آبخیز برای توسعه و بهره برداری بهینه و پایدار ضرورتی اجتناب ناپذیراست. در این تحقیق، حوزه آبخیز فشند در شمال شرقی شهر هشتگرد انتخاب گردید. ابتدا متغیرهای مستقل برای پیش بینی توان سرزمین شناسایی شدند. سپس به کمک مطالعات میدانی و نرم افزارهای سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه های مختلف وزنی به عنوان لایه های اطلاعاتی تهیه و با استفاده از شاخص هم پوشانی با یک دیگر تلفیق و طبقه بندی گردیدند. در مرحله بعد، نقشه پیش بینی توان کشاورزی با نقشه شرایط فعلی سرزمین هم پوشانی و ماتریس همبستگی محاسبه شد. نتایج نشان داد که مناطق پیش بینی شده دارای استعداد خیلی ضعیف و ضعیف را مراتع متوسط با ۱۹.۴۷ درصد هم پوشانی شامل می شود و مناطق دارای استعداد متوسط برای کاربری کشاورزی ۰.۳ درصد انطباق را دارد و مناطق پیش بینی شده خیلی خوب و خوب برای کاربری کشاورزی با ۳۹.۷ درصد و مراتع خوب ۲ درصد وکاربری مراتع فقیر، ۲۹ درصد را در بر می گیرد. متاسفانه ۹۹۴ هکتار از اراضی خیلی خوب کشاورزی به مناطق شهری تخصیص یافته که نشان گر نبود یک برنامه جامع در این زمینه می باشد. پیش بینی نشان می دهد که ۹۲۵۹ هکتار از اراضی با ۵۳.۱۷ درصد از مساحت کل را زمین های خیلی خوب کشاورزی و مناطق متوسط و ضعیف و بسیار ضعیف کم تر از ۲۳ درصد از کل حوزه فشند را شامل می شود. در نهایت پیشنهاد می شود که برنامه ریزان و مروجین برای هر حوضه مدلی را بر اساس توان اکولوژیکی سرزمین و شرایط فعلی کاربری ها ارائه نموده تا نسبت به بهره برداری بهینه و به کارگیری نوع کاربری مناسب منطقه، مورد توجه قرار گیرد.

ارزیابی سرزمین, استعداد اراضی, شاخص هم پوشانی, ماتریس همبستگی, هشتگرد