محمدصابر باغخانی پور - دانشجوی دکتری محیط زیست گرایش آمایش سرزمین، دانشگاه شهید بهشتی
نغمه مبرقعی دینان - دانشیار گروه برنامه ریزی و طراحی محیط زیست، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی

استفاده نادرست از سرزمین بدین معنی است که از زمین و آب به اندازه توان یا پتانسیل آن استفاده نمی شود. در همین راستاانسان پی برد برای آنکه بتواند جلوی فقر و ضایع شدن سرزمین را بگیرد باید از سرزمین به اندازه توان یا پتانسیل تولیدی آنبهره برداری نماید. چنین فکری مقدمه ای شد برای اینکه آمایش سرزمین یا برنامه ریزی منطقه ای استفاده از اراضی شروعشود. در کشورهای مختلف، برداشت های های متفاوتی از عنوان آمایش سرزمین چه در بین کارشناسان و مدیران دستگاههای اجرایی و چه در میان اساتید و دانشگاهیان وجود دارد. همچنین به لحاظ نظری مطالعات آمایش را می توان از چند زاویهتقسیم بندی کرد که مکتب های آمایش سرزمین شامل مکتب اروپایی، مکتب انگلوساکسون و مکتب یوروآمریکن و نظریاتتوسعه منطقه ای و برنامه ریزی رشد در پهنه سرزمین از آن جمله اند. با الهام از نظریه های توسعه در دنیا، در کشورها ازجمله ایران اقدام به تهیه برنامه های توسعه مختلف نمودند که مراحل و روش آمایش سرزمین متعارف در کشور متناسب باروش شناسی خاصی ایجاد گردید که شرح خدمات مشترک یا همان روش انجام مطالعه یکسانی برای کشور توسط مراجعذیربط تهیه شده است. درکل فرآیند ارزیابی سرزمین شامل ارزیابی توان، آمایش و ارزیابی اثرات توسعه است که بخش اولبه تعیین پتانسیل مکانی، بخش دوم به چیدمان مکانی و بخش سوم نیز اثرات توسعه را بررسی می کند. در این مقاله به بیانروش های مختلف ارزیابی توان (سرزمین) و آمایش (تخصیص کاربری) پرداخته شده و به مقایسه و تحلیل آنها از جنبه هایگوناگون پرداخته شده است. نتایج این مقاله امکان انتخاب روش ویژه هر مساله کاربردی را با توجه به نقات قوت و ضعفهر روش تسهیل می نماید.در حقیقت با توجه به نتایج و اطلاعات ارائه شده در این مقاله می توان تصمیم گیری صحیح ومناسب تری نسبت به انتخاب مدل و یا تکنیک در هر مرحله از فرآیند ارزیابی سرزمین را داشت.

آمایش سرزمین، مدل های ارزیابی اراضی، مدل های تخصیص کاربری، مکتب های آمایش سرزمین