آمنه اسدی سرداری - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
عصمت مهدیخانی مقدم - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد زکی عقل - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

 نماتد های ریشه گرهی، از مهم ترین نماتدهای انگل گیاهی در سطح جهان می باشند که اغلب محصولات زراعی را مورد حمله قرار می دهند. استفاده از ارقام متحمل یا مقاوم به نماتد، یکی از روش های موثر در کاهش خسارت ناشی از نماتدهای ریشه گرهی است. در این مطالعه با هدف ارزیابی سطح مقاومت تعدادی از ارقام گوجه فرنگی شامل ALYSTE F-۱، ARYZA F-۱، Early Urbana، Rutgers و Mobil ( هلند و مجارستان)، نسبت به حمله ی نماتد ریشه گرهی Meloidogyne javanica، در قالب پنج تکرار و در دو حالت مایه زنی و عدم مایه زنی در شرایط گلخانه ای، برخی شاخص های رشدی گیاه (وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک بخش هوایی، طول ریشه، ارتفاع گیاه و وزن تر و خشک کل) و تولیدمثلی نماتد (تعداد گال و توده تخم نماتد در گرم ریشه و کل ریشه، تعداد تخم موجود در توده تخم، تعداد لاروهای سن دوم موجود در خاک، جمعیت نهایی نماتد و فاکتور تولیدمثلی) بررسی شده است. نتایج نشان داد که رقم ALYSTE F-۱، با کم ترین تعداد گال ریشه، توده تخم، تخم و لارو سن دوم موجود در خاک و به تبع آن کم ترین میزان جمعیت نماتد، به عنوان رقمی نسبتا مقاوم شناخته شد. از نظر صفات رویشی گیاه نیز مشخص گردید رقم ALYSTE F-۱، در بالاترین سطح، از لحاظ ویژگی های رویشی بوده و از تفاوت آماری معنی داری نسبت به دیگر ارقام برخوردار بوده است. نتایج هم چنین نشان داد که ارقام موبیل هلند، موبیل مجارستان، ارلی اربانا، ARYZA F-۱ و روتگرس نسبت به نماتد ریشه گرهی، براساس فاکتور تولیدمثل (RF) و شاخص گال در زمره ی ارقام خیلی حساس طبقه بندی شدند. براساس ویژگی های زایشی نماتد مشخص گردید که ارقام موبیل هلند، موبیل مجارستان و ارلی اربانا، بیش ترین جمعیت نماتد و بالاترین فاکتور تولیدمثل را به خود اختصاص دادند اما از لحاظ ویژگی های رویشی، رقم روتگرس در بین ارقام، از تاثیرپذیری بیش تری برخوردار بود. نتایج تجزیه خوشه ای براساس مجموع صفات رویشی گیاه و تولیدمثلی نماتد نیز نشان داد که رقم ALYSTE F-۱ به صورت مجزا از دیگر ارقام قرار گرفت. در نهایت براساس مجموع نتایج حاصل از این پژوهش، رقم ALYSTE F-۱، به عنوان مقاوم ترین رقم شناخته شد.

ارقام گوجه فرنگی, صفات تولیدمثلی نماتد, صفات رویشی گیاه, مقاومت, Meloidogyne javanica