مصطفی ابراهیمی - دانشجوی دکتری گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
علی ناظمیان فرد - دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
محمدتقی ایمان پور - استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

نخل در حکم یکی از درختان مشهور مناطق گرمسیری فارس، در سده های نخستین اسلامی در کانون توجه مردم این خطه بود؛ پس پرورش آن و تولید خرما از مشاغل عمده کشاورزان و باغداران این منطقه بود. نخل داری در جایگاه یکی از عرصه های تعامل مردم فارس با محیط گرمسیری آن در سده های یادشده، موضوعی است که تاکنون چندان واکاوی نشده و تنها در برخی از آثار تالیفی، به شکل کلی به آن توجه شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر حول این پرسش سامان یافته است: از منظر جغرافیای تاریخی، در این دوران معیشت وابسته به نخل در چه زمینه هایی از حیات مردم فارس نمود پیدا کرده بود؟ پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای و بررسی میدانی در برخی مناطق دارای نخلستان و سازه های مرتبط با آبیاری نخل در فارس فراهم شده است. یافته های پژوهش از تعامل مردم گرمسیر فارس با جغرافیای محل سکونت خود، در ایجاد نخلستان های متعدد و استفاده فراوان از این درخت حکایت می کند. نخل و خرما در شکل گیری الگوهای زیستی سازگار با گرمسیر فارس همچون معماری، صنایع دستی، تغذیه، صادرات و پیدایش واژه های فراوان در ادبیات این منطقه نقش مهمی ایفا کرده و نزد مردم این خطه، جایگاه ویژه ای داشته است.

فارس, نخل, خرما, جغرافیای تاریخی, سدههای نخستین اسلامی