مهدی زارع - استادیار بخش کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزآبادفارس
علی اشرف مهرابی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام

تحمل گیاهان به کمبود آب متأثر از شرایط محیطی (اقلیمی)، ژنوتیپ گیاه و برهمکنش آنهاست. از اینروست که عملکرد گیاهان در شرایط تنش معیار مناسبی در گزینش ژنوتیپهای برتر نبوده است. برای معرفی شاخصهای تحمل به تنش خشکی در گندم نان، از یک جمعیت دابل هاپلوئید متشکل از 82 لاین و والدین آنها استفاده شد. آزمایشی کنترل شده در شرایط تنش خشکی و غیر تنش، بهصورت گلخانه ای و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار راه اندازی شد. تنش از مرحله ساقهدهی تا پایان دوره رشد اعمال شد. نتایج تجزیه مرکب داده های آزمایش نشان از تنوع ژنتیکی لاینها در تحمل به تنش و همچنین عدم وجود رابطه میان عملکرد آنها در دو شرایط تنش وغیر تنش بود. براساس نتایج حاصل از تجزیه همبستگی میان شاخصها و عملکرد لاینها، شاخصهای میانگین هارمونیک، تحمل به تنش، میانگین هندسی بهرهوری و میانگین حسابی بهرهوری، همبستگی بالایی با عملکرد در دوشرایط تنش و غیر تنش داشته و در غربالگری ژنوتیپها بهتر عمل نمودند. تجزیه اطلاعات شاخصها و عملکرد 96 درصد) از اطلاعات / ژنوتیپها به مؤلفههای اصلی نشان داد که مؤلفه اول و دوم قادر به تبیین بخش عمدهای ( 20دادهها بود؛ مؤلفه اول که شامل 62 درصد از اطلاعات میشد نیز مؤید کارایی شاخص های مذکور در غربالگری ژنوتیپ های متحمل از سایر ژنوتیپ ها بود. بر این اساس و با توجه به پراکنش ژنوتیپ ها در بایپلات ترسیم شده با اطلاعات مؤلفه های اول و دوم، ژنوتیپهای Pavon رقم والدی)، DH4 و 30 DH34 ،DH71 ،DH70 ،DH به عنوان ژنوتیپ های پر محصول (عملکرد دانه) در هر دو شرایط مطلوب و محدود رطوبتی و لاینهای ،DH53 ،DH82 ،DH79 DH26 و DH75 به عنوان ژنوتیپهای حساس به خشکی شناسایی شدند.

گندم نان، تنش خشکی، شاخص های تحمل به تنش