شهریار حسن زاده - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه اسلامی واحد خوی
ناصر ناصری کهنه شهری - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه اسلامی واحد خوی

ترسل و نامه نگاری از کهن ترین فنون نگارشی است که نه تنها به مرور زمان از اهمیت آن کاسته نشده است، بلکه در ادوار نثر فارسی به عنوان یک هنر و فن ، از نظر تاریخی، ادبی، اجتماعی و حکومتی مورد توجه خاص قرار گرفته است. نویسندگان ترسلات که از منشیان عالم و هنرمند بوده اند با شناخت همه جانبه در امور کشوری و لشکری کارها را سامان بخشیده اند و مایه عزت کشور و مباهات حکومت و امین ملت بوده اند. همچنین با به کارگیری دانش علمی و تشخیص نیاز های فرهنگی و تعلیمی بویژه به صورت شیوه کاربردی در مکتب خانه های آن روز گام برداشته و یا برجستگی های تربیتی در دربار برای شاهزادگان که حاکمان بعدی کشور بودند آگاهی های بایسته را منتقل کرده اند و سواد مکاتبه ای، صدور فرامین و محاسبات منظم را برای شاهان آموخته اند. در لا به لای این ترسلات، آگاهی های اجتماعی و مالی و شناسایی شخصیت صاحب منصبان منقطه ای و سبک بیان و فرهنگ مردمی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. دراین زمینه در دوره قاجار میرزا مهدی بن محمد نصیر منشی خویی مورد پژوهش این مقاله است و این که چگونه و چرا ترسل منشی خویی که دارای ویژگی های منحصر به فرد است، به نام ترسل گلشنی عطارد در نسخ خطی شناخته می شود؟ بررسی هشت نسخه خطی، با محورقرار دادن نسخه مدرسه نمازی خوی تاکید بر رد انتساب این ترسل به نام عطارد و همچنین گلشن عطارد دارد. در این مقاله حرف اختصاری (ن) به معنی نسخه خطی می باشد.

ترسل, نسخه خطی, گلشنی عطارد, منشی خویی