امیرحسین فرشچیان - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی معماری اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
آزیتا بلالی اسکویی - استادیار معماری و شهرسازی اسلامی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

این نوشتار بر پایه تحلیل و بررسی هندسه ادراکی، قصد بر توضیح، تحلیل و نمایش نظام هندسه شکل گیری شهر با توجه به ادوار گوناگون و عوامل تاثیرگذار بر آن را دارد. هندسه ای که فراتر از ابعاد و مقیاس، عوامل و آثاری را که در نظامی کاملا منظم در ذات و نامنظم در ظاهر است را در جهت تحقق و تکامل موضوع، تحت سیطره خود به کار می بندد. در این جایگاه موضوع شهر و ارتباط ادراکی آن با چمن (مرکز محله در همدان) و نحوه شکل گیری و نوع تداوم آن مدنظر می باشد. شهر همدان با سابقه تاریخی و با توجه به نوع بافت شهرسازی آن و همچنین وجود مرکز محله های خاص مربوط به خود، به عنوان نمونه موردی در خصوص مطالعه و بررسی در حوزه هندسه شکل گیری می باشد. در این نگارش با توجه به جمع آوری اطلاعات میدانی و کتابخانه ای وسیع و همچنین تحلیل و بررسی اسناد، مدارک و مستندات باقی مانده از روش تحقیقات پژوهشی_بنیادی و براساس تحلیل و تفسیر اطلاعات پژوهشی به دست آمده به شرح و تفضیل چگونگی و نحوه شکل گیری هندسه شهر همدان و ارتباط آن با چمن ها با توجه به نمایش گرافیکی ادوار گوناگون این موضوع تا زمان معاصر پرداخت شده است. رهاورد این نگارش به دست آمدن عوامل اساسی در شکل گیری و توسعه شهر و نوع ارتباط آن با چمن ها با توجه به هندسه ایاست که در واقع تحت سیطره نیاز و دیگر عوامل وابسته به سکونت بشر، ارتباطات معنایی نظام شهری را ایجاد و گسترش می دهد.  یافته های اساسی تحقیق در خصوص شناسایی این هندسه و نحوه به کارگیری آن با توجه به اصلاح نظام شهرسازی شامل چنین مواردی می باشد: نمایش فرآیند تغییرات بر طبق هندسه رشد، شناسایی و بررسی دلایل سامان بخش هندسی در نظام شهرسازی، نحوه و چگونگی تطابق دهی هندسه ادراکی اساسی با هندسه حاضر به همراه مولفه های کنونی روز شهرسازی. براین اساس گنجاندن نوع هندسه ادراکی جاری مطلوب در نظام شهرسازی، مولفه ای است که با ایراد آن در خردترین قسمت شهر چون مراکز محلات تا کلان ترین آن، می تواند بهبود دهنده روند شهرسازی حال و آینده گردد. این پژوهش به دلیل بررسی شهرسازی شهر از نقطه نظری خاص که به دنبال اصلی ادراکی در شکل گیری و تداوم روابط علت و معلولی موضوعیت تحت عنوان خود، هندسه است، گامی نوین به همراه اصول خودشناسی در جهت شهرسازی مطلوب می باشد.

هندسه ادراکی, شهر ایرانی, شهرسازی, همدان, روابط معنایی