سمیه پهلوان - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.
نیر طهوری - استادیار گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

پژوهش حاضر مطالعه ای تطبیقی است میان جزئیات معماری سنتی خانه های تاریخی اصفهان، با جزئیاتی که با وام گیری از معماری غرب به آنها افزوده شده و امروزه با اصطلاح تزیین شناخته می شود. اصطلاحی کاملا غربی، چنانکه می توان ادعا کرد در سنت ایرانی هیچ جزئی از بنا صرف تزیین و آرایش نبود، بلکه جزیی از یک کل انداموار محسوب می شد. خانه های تاریخی اصفهان بناهایی ارزشمند، با جزئیات معماری زیبایی هستند که بسیاری از آنها رو به نابودی گذاشته اند. از جمله عناصر مرسوم معماری سنتی در دوره قاجار که در کاخ ها و عمارات دولتی و نیز در برخی از منازل اشراف و صاحب منصبان آن دوره، به چشم می خورد، می توان از تمهیداتی نظیر مقرنس کاری، آینه کاری، نقاشی، لمبه کوبی، در بخش های اصلی خانه های تاریخی یاد کرد. دوره قاجار شروع مدرنیته در ایران است که طی آن هنر هم در کنار دیگر زمینه ها، به واسطه ارتباط هنرمندان با کشورهای غربی تحولی چشمگیر یافت که در نما، ورودی ها و فضاهای داخلی قابل مشاهده است. سوال اصلی پژوهش این است که معماری غرب چه تاثیری بر خانه های تاریخی اصفهان در زمان قاجار داشته است؟ کدام عوامل وارداتی از غرب در خانه های تاریخی اصفهان بیشتر رواج داشته است؟ این پژوهش با روش تاریخی- توصیفی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی انجام شده است و یافته ها طبق روش کیفی و از طریق مقایسه، تفسیر و تحلیل شده اند. نتیجه حاصل نشان می دهد که در معماری خانه های تاریخی اصفهان دوره قاجار که تلفیقی از الگوهای سنتی و غربی است، فضای داخلی، نمای اصلی ، ستون ها و سرستون ها بیشتر از دیگر جزئیات بنا از معماری غرب تاثیر پذیرفته اند.

مدرنیته [معماری غرب]، معماری سنتی ، تزیینات، خانه های تاریخی اصفهان، دوره قاجار