ابراهیم غلامی - گروه زمین شناسی، دانشگاه بیرجند
سیدسعید محمدی - گروه زمین شناسی، دانشگاه بیرجند

کوههای جنوب بیرجند مجموعه ای افیولیت ملانژی است که بخش عمده آن را واحدهای اولترامافیک تشکیل داده اند. عوامل متعددی بر رخداد و تشدید پدیده ویرانگر زمین لغزش در این منطقه تاثیر دارند که خصوصیات کانی شناسی و ویژگی های ساختاری منطقه جزو مهمترین عوامل تاثیر گذار به حساب می آیند. بر اساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی (بیش از 50 عدد مقطع نازک) بخش عمده اولترامافیک ها را هارزبورژیت، لرزولیت، دونیت، ورلیت تشکیل می دهند. هارزبورژیت ها که پیکره اصلی اولترامافیک ها را می سازند متشکل از کانی های اولیوین، پیروکسن نوع انستاتیت ، مقدار کیم کلینوپیروکسن و کانی های کدر می باشند. در هارزبورژیتهای سرپانتینیزه شده، سرپانتین بخش اصبی سنگ را تشکیل می دهد. در اثر اتصال شاخه های گسلی وابسته به گسلهای اصلی منطقه (که به صورت فشاری – برشی چپگرد عمل کرده اند) بلوک های گسلی در اندازه های متفاوت تشکیل شده است. جابجایی و چزخش بلوک ها، ایجاد برش و خرد شدگی شدید ناشی از تداوم دگر ریختی باعث افزایش سرعت پدیده های دگرسانی گردیده است. ایجاد گوه های ناشی از گسلهای ارترومبیک در تسهیل زمین لغزش نقش بسیار موثری دارند. پیشرفت دگرریختی در واحدهای اولترامافیک تشدید پدیده سرپانتینیزاسیون را موجب شده است. در بخش مرکزی پهنه های گسلی که دگرریختی شدیدتری اتفاق افتاده است. سرپانتینیزاسیون تا مرحله تشکیل تالک پیش رفته است. لذا متعاقب تشکیل سرپانتین و تالک و همچنین نفوذ آب به درون سطوح تورق و شکستگی ها (بخصوص در فصول بارندگی) موجبات رخداد و تشدید پدیده زمین لغزش فراهم آمده است. وضعیت ریخت زمین ساختی، عملکرد بارهای دینامیک ، شرایط اقلیمی ، … می توانند به عنوان عوامل کمک کننده به تداوم زمین لغزش محسوب شوند.