فاطمه قاسمی - دانشجوی کارشناسی مهندسی معماری، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران-
جواد اکبری - کارشناس ارشد معماری، مشهد، ایران -

در تفکر اسلامی، خیال، جایگاه و اهمیت ویژه ای در آفرینش هنری دارد. ماهیت برزخی خیال، باعث شده که هر مفهوم و معنایی برای تجسم یافتن در دنیای محسوس، بایستی از خیال بگذرد. عالم خیال، واسطه بین معنا و محسوس است. انسان در خلق هنری، بیشتر از ادراک خیالی و قوه خیال خود بهره می گیرد. انسان در هنگام آفرینش فارغ از عالم محسوس عمل می کند. قوه خیال به انسان کمک می کند فعالیت های ساده و خلاقانه ای را در زندگی روزمره خود وارد کند. معماران نیز همچون دیگر انسان ها و هنرمندان، با ادراک عالم ماده و شناخت آن به معانی، مفاهیم و ارزش های ازلی نائل می آید؛ و به یاری قوه خیال، این معانی را به صورت معماری و فضا در عالم محسوس، باز آفریند و به گونه ای طراحی می کنند که بر روان افراد تاثیر مثبت داشته باشد. مهم ترین چیزی که باعث می شود تا مواهب مادی و معنوی زندگی در کام ما شیرین و لذت بخش شود، نعمت سلامتی است. متاسفانه ما انسان ها تا فقدان آن را متوجه نشده ایم، ارزش و قدر آن را ندانسته ایم. هدف این پژوهش، بررسی جهت خیال به عنوان واسطه تجلی حوزه معانی در طرح معماری و نقش آن در فرایند سلامت انسان می باشد. در این پژوهش، پیشینه مرتبط با خیال در اندیشه اسلامی در حوزه های عالم خیال و مراتب آن، ادراک خیالی، آفرینش و هنر قدسی، مورد بررسی قرار می گیرد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و متکی بر استنتاج به بررسی داده ها و مطالب گردآوری شده می پردازد. لذا در این پژوهش مسئله اصلی پاسخ به این است که آیا جهت خیال درمعماری می تواند بر روحیه و سلامت انسان تاثیر بگذارد؟ روش تحقیق از نوع کاربردی و توصیفی-تحلیلی است و در بخش گردآوری داده ها، از روش کیفی استفاده شده که برای استخراج مولفه ها از شیوه ی کتابخانه ای و اسنادی صورت پذیرفته است. یافته های این تحقیق نشان می دهد جهت خیال و عناصر آن در معماری به نوعی حواس پنج گانه انسان را بر انگیخته و موجب حس آرامش و آسایش در انسان می شود.

خیال، عالم خیال، خیال و معماری ، روحیه انسان، سلامت انسان.