اعظم سپهرنژاد - دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
مریم خستو - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

محدوده تاریخی شهرها به واسطه کیفیتهای محیطی خود در ابعاد گوناگون همواره مورد قضاوت کاربران خود قرار میگیرند . در دهه های اخیر موضوع کیفیتهای محیط شهری به یک بحث تخصصی در جوامع شهری تبدیل شده است و توجه طراحان شهری به ماهیت زندگی و الگوهای رفتاری در مجموعه های ناکارآمد شهری معطوف شده است. آنچه در مبحث کیفیتهای محیط شهری اهمیت ویژه تری دارد، ادراک و خوانش فضاها در ابعاد مختلف کالبد و عملکرد از سوی کاربران فضا هست. روش شناسی تحقیق در این پژوهش به لحاظ هدف"کاربردی"و به لحاظ روش انجام "توصیفی - تحلیلی" به همراه کاوش های میدانی است. جمع آوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و مطالعه اسناد مربوط به حوزه علوم رفتاری و همجنین پیمایش میدانی با استفاده از تکنیک هایی چون مشاهده، عکس برداری، طراحی پرسشنامه و تکنیک نقشه برداری رفتاری صورت گرفته است. جهت تکمیل پرسشنامه تعداد ۱۰۰ نفر به شکل تصادفی از میان ساکنین محدوده تاریخی شهر نسبت به وضعیت فعلی محدوده موردمطالعه از منظر کیفیات محیطی و خوانایی در ابعاد مختلف کالبدی، عملکردی مورد پرسش قرار گرفته اند. با توجه به نتایج پرسشنامه مشخص گردید که میزان رضایت مندی شهروندان و کاربران از شاخصهای کیفیت محیطی و خوانایی محدوده در بازه هایی از پاسخهای "کم تا متوسط" به صورت متغیر در جریان بوده است که نشان از وضعیت نامساعد و نامطلوب محدوده تاریخی قزوین دارد. از سوی دیگر از تحلیل الگوهای رفتاری کاربران در دو محور سپه و امام خمینی این گونه تتیجه گیری می شود که دو محور ارزیابی شده در ابعاد کالبد و عملکرد از نقاط ضعف نسبتا بالایی به لحاظ مولفه های کیفی محیطی بهویژه از منظر خوانایی برخوردار هستند. الگوهای رفتاری غالب، شامل الگوهای رفتاری معمول و غالبا ساماندهی نشده(ناهنجار) شهروندان در فضاهای شهری این دو محور هست و کمتر الگوهای رفتاری برنامه ریزی شده متناسب با زمینه در برخورد با کاربریهای شاخص محدوده به چشم میخورد که میتوان ریشه آن را در عدم خوانش فضاهای شهری محدوده تاریخی از منظر کالبد و عملکرد و در عین حال عدم ساماندهی کیفیتهای محیطی محدوده در ایجاد الگوهای رفتاری متناسب با محیط دانست. لذا در پایان باهدف اصلاح کیفیتهای محیطی و افزایش خوانش فضاهای شهری پیشنهاداتی جهت افزایش تمایز کالبدی- عملکردی محدوده به ویژه در دو محور سپه و امام خمینی ارائه شدند.

کیفیت محیط شهری، خوانایی، الگوهای رفتاری