کامران مرادی پینوندی - گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مظفر شریفی - گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مهرداد بهمنش - گروه ژنتیک، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

گلیکوزیدها شکلی از متابولیت های ثانویه هستند که دارای تنوع ساختاری وسیعی هستند و در مواردی، در متابولیسم اولیه گیاهان نیز نقش دارند. گلیکوزیدهای استویول که تنها در گیاه استویا تولید می شود، به عنوان شیرین کننده طبیعی در صنایع غذایی و دارویی اهمیت ویژه ای دارند. سنتز استویول از مسیر ترپنوئیدی کلروپلاستی آغاز شده و با تولید آن از کائورنوئیک اسید توسط کائورنوئیک اسید ۱۳-هیدروکسیلاز به سنتز گلیکوزیدهایی همچون استویوزید و ربادیوزید A منجر می شود که گروهی از دی ترپن ها به حساب می آیند. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تاثیر متیل ژاسمونات بر میزان گلیکوزیدهای استویا بود که با دستگاه HPLC به سنجش دقیق گلیکوزیدها پرداخته شد. بیان ژن کلیدی این مسیر با روش نیمه کمی RT-PCR صورت گرفت. نتایج تیمار متیل ژاسمونات (در غلظت ۲۰ میکرومولار) بر گیاهچه های درون شیشه نشان دهنده افزایش گلیکوزیدها بود و بیشترین میزان این ترکیبات ۳ روز پس از تیمار مشاهده شد. تیمار در غلظت های بالا (۱۰۰ میکرومولار) بر رشد و تولید گلیکوزیدها در گیاه استویا تاثیر منفی داشت. همچنین، تیمار متیل ژاسمونات سبب افزایش بیان ژن کائورنوئیک اسید ۱۳-هیدروکسیلاز پس از ۶ تا ۴۸ ساعت نیز شد. از آنجا که ژاسمونات ها در ایمنی گیاه نقش کلیدی دارند، نتایج نشان می دهد که عملکرد این گلیکوزیدها می تواند در پاسخ های دفاعی به پاتوژن های خارجی یا آسیب های فیزیکی باشد. همچنین، غلظت های مختلف متیل ژاسمونات بیش از آن که سبب افزایش یک نوع گلیکوزید شود باعث تغییر نسبت بین دو گلیکوزید مذکور می شود.

استویا, کائورنوئیک اسید ۱۳-هیدروکسیلاز, استویوزید, ربادیوزید A, کائورنوئیک اسید ۱۳, هیدروکسیلاز, متیل ژاسمونات