پریا سادات پیروز - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
خسرو منوچهری کلانتری - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

کروم به عنوان هفتمین عنصر فراوان در پوسته زمین، در غلظت های پایین، رشد گیاهان را افزایش می دهد. در حالی که غلظت های بالای کروم به عنوان عاملی تنش زا برای گیاهان به شمار رفته، می تواند به عنوان یک عامل محدود کننده رشد، ویژگی های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاهان را تحت تاثیر قرار دهد. هدف از این تحقیق، بررسی اثر غلظت های متفاوت کروم بر برخی از شاخص های رشد و همچنین القا تنش اکسیداتیو در گیاه آفتابگردان (Heliantus annuus) است. تیمار گیاهان پس از گذشت ۴ هفته از کشت در شرایط گلخانه، با محلول کلرید کروم در غلظت های صفر، ۰۰۱/۰، ۰۱/۰، ۱/۰، ۱، ۵ و ۱۰ میلی مولار همراه با محلول غذایی انجام شد. پس از ۳ هفته تیمار، گیاهان برای انجام آزمایش های فیزیولوژیک و بیوشمیایی برداشت شدند. نتایج نشان داد که غلظت های ۵ و ۱۰ میلی مولار کروم در محلول غذایی باعث کاهش شاخص های رشد اندام هوایی شد، اما غلظت های پایین تر از آن، اختلاف معنی داری نسبت به گروه شاهد نداشت. پراکسیداسیون لیپیدها در غلظت های ۱، ۵ و ۱۰ میلی مولار کروم به طور معنی داری نسبت به گروه شاهد افزایش یافت و این بیانگر ایجاد تنش اکسیداتیو ناشی از غلظت های به کار رفته کروم در گیاه مورد آزمایش بوده است. محتوای پرولین اندام هوایی با افزایش غلظت کروم در محلول های تیمار افزایش یافت، در حالی که میزان پروتئین کاهش نشان داد. محتوای آسکوربیک اسید احیا شده برگ گیاهان تحت تیمار با کروم با افزایش غلظت کروم کاهش نشان داد، در حالی که میزان دهیدروآسکوربیک اسید و آسکوربیک اسید کل افزایش یافت. بنابراین، به نظر می رسد آسکوربیک اسید به عنوان یک مکانیسم دفاعی غیر آنزیمی، نقشی کلیدی در ایجاد مقاومت آفتابگردان در برابر تنش اکسیداتیو القا شده توسط فلز سنگین کروم ایفا می کند. بررسی میزان تجمع کروم در اندام هوایی آفتابگردان نیز نشان داد که میزان تجمع در بذرهای آفتابگردان با افزایش معنی دار برای غلظت های ۵ و ۱۰ میلی مولار همراه است. این مورد می تواند به عنوان هشداری سودمند، در استفاده کنترل شده از گیاهان خوراکی رشد یافته در خاک های آلوده به فلزات سنگین از جمله کروم در نظر گرفته شود.

آسکوربیک اسید, آفتابگردان (Heliantus Annuus), پرولین, پروتئین کل, تجمع فلز, تنش اکسیداتیو, فلز کروم, شاخص های رشد