فرخنده رضانژاد - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
احمد مجد - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

نمو گل سیستمی مناسب برای فهم تمایز سلولی و مکانیسم های ژنتیکی لازم برای اندام زایی است. گل جعفری (Tajetes patula) گونه ای زینتی و علفی است که به تیره Asteraceae تعلق دارد. در این مطالعه ساختار و نمو گل آذین، گل و گرده و ویژگی های آنها در ارتباط با گرده افشانی بررسی شد. گل آذین، کپه یا سرمانند است که طی نمو ابتدا براکته های پای گل آذین نمو یافته، سپس پریموردیوم‪های گلچه ها به روش به سوی مرکز بنیان گذاری می شوند. در محل هر پریموردیوم گلچه، فرورفتگی ای ایجاد شده که در پیرامون آن ابتدا جام گل بنیان گذاری و سپس بخش های زایشی به روش به سوی مرکز ایجاد می شوند. نظم تشکیل گلچه ها، به صورت یک ردیف گلچه های شعاعی (زبانه ای) با گل های ماده و عقیم و تعداد زیادی (۶۰-۷۰) گلچه دیسکی (لوله ای) با گل های نرماده و زایاست. هر دو گلچه دارای کاسبرگ های براکته مانند، تخمدان زیرین، خامه منفرد و کلاله دو شاخه است. سطح کلاله دارای سلول های پاپیل مانند است. پرچم ها متصل بساک و لایه مغذی (تاپی) ابتدا ترشحی و سرانجام آمیبی می شود. لایه مکانیکی فیبری و شکافتگی بساک برون گشا و طولی است. تقسیم سلول های مادر گرده از نوع هم زمان و دانه های گرده حاصل ضمن تمایز به رنگ زرد، کروی-نیمه کشیده، سه شکاف-منفذی، خاردار با سوراخ های ریز در قاعده خارها هستند. میوه حاصل فندقه سیاه رنگ و کشیده است. ویژگی هایی مانند گل آذین کپه، رنگ گل آذین، بشره ترشحی کرک مانند در بخش درونی گلبرگ های هر دو نوع گلچه، رنگ دانه گرده و تزیینات آن، رشد و دو شاخه ای شدن کلاله و پاپیل های سطح آن، سبب جذب حشرات (گرده افشان) به سمت این گل آذین و تسهیل گرده افشانی توسط آنها می شود.

بساک, خامه, گرده, گل آذین کپه, لایه تغذیه ای (تاپی), Tajetes patula