فاطمه نصیبی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش هایی است که از رشد گیاهان جلوگیری می کند. این تنش با ایجاد اختلال در تعادل بین تولید گونه های فعال اکسیژن (ROS) و فعالیت های دفاعی آنتی اکسیدان گیاه، ایجاد تنش اکسیداتیو می کند. نیترو پروساید سدیم (SNP) به طور معمول به عنوان ترکیب رها کننده اکسید نیتریک در گیاهان استفاده می شود. در این آزمایش اثر غلظت های متفاوت SNP در تخفیف تنش اکسیداتیو ناشی از خشکی در گیاه گوجه فرنگی بررسی شد. نتایج حاصل از اندازه گیری میزان پراکسیداسیون لیپید و محتوای رنگیزه های فتوسنتزی نشان داد که غلظت های پایین SNP می تواند گیاهان را در برابر تنش اکسیداتیو محافظت کند، زیرا در گیاهان پیش تیمار شده با SNP، میزان پراکسیداسیون لیپیدی و صدمه به رنگیزه ها کاهش یافت. در این پژوهش رابطه بین این مکانیسم های دفاعی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان نیز بررسی شد. بررسی ها نشان دادند که تنش خشکی فعالیت آنزیم های آسکوربات پراکسیداز، گایاکول پراکسیداز و کاتالاز را افزایش داد. غلظت های ۱۰۰ و۲۰۰ میکرومولار SNP در گیاهان تحت تنش خشکی، فعالیت APX را افزایش داد و تاثیر معنی داری بر فعالیت گایاکول پراکسیداز نداشت، ولی فعالیت CAT را کاهش داد. در گیاهان تحت تنش خشکی افزایش در فعالیت PAL نیز مشاهده گردید، ولی پیش تیمار گیاهان با ۱۰۰ و ۲۰۰ میکرومولار SNP تاثیر معنی داری بر فعالیت این آنزیم تحت تنش خشکی نداشت؛ اما پیش تیمار با ۵۰۰ میکرومولار SNP، فعالیت این آنزیم را تحت تنش خشکی کاهش داد. محتوای فنل ها در گیاهان شاهد و تحت تنش خشکی تفاوت معنی داری نشان نداد و پیش تیمار با ۱۰۰ میکرومولار SNP نیز تاثیر معنی داری بر مقدار آنها نداشت، اما پیش تیمار با ۲۰۰ و ۵۰۰ میکرومولار SNP مقدار این ترکیبات را تحت تنش خشکی کاهش داد. با توجه به این نتایج در گیاه گوجه فرنگی، پیش تیمار با غلظت های ۱۰۰ میکرومولار یا کمتر SNP می تواند احتمالا از طریق تداخل با ROS یا القای آنزیم های آنتی اکسیداتیو نقش حفاظتی در برابر خشکی داشته باشد.

اکسید نیتریک, ترکیبات فنلی, تنش اکسیداتیو, تنش خشکی, گوجه فرنگی, نیتروپروساید سدیم