الیاس استادی - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل.
عباس خاشعی سیوکی - استاد، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند.
امیر سالاری - استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، مجتمع آموزش عالی میناب، دانشگاه هرمزگان.

ضرورت افزایش بهره­وری اقتصادی کشاورزی و  افزایش تقاضای جهانی برای مصرف گیاهان دارویی و همچنین کم بودن نیاز آبی این گیاهان باعث تغییر الگوی کشت به نفع گیاهان دارویی شده است. با توجه به مشخص نبودن نیاز آبی گیاه دارویی سیاهدانه در منطقه خشک بیرجند، این تحقیق با هدف تعیین ضرایب گیاهی (Kc) مراحل مختلف رشد و همچنین تعیین نیاز آبی (ETc) این گیاه در سال ۱۳۹۷ اجرا شد. به­منظور اجرای طرح از سه عدد میکرولایسیمتر وزنی با قطر ۲۰ و ارتفاع ۱۶ سانتی­متر در سه تکرار استفاده شد. تبخیر و تعرق روزانه واقعی به روش بیلان آب در میکرولایسیمترها برآورد شد و تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از گیاه چمن ۱۲ سانتی‎متری (گیاه مرجع) محاسبه گردید .نتایج نشان داد که در مرحله ابتدایی میزان تبخیر و تعرق پایین بود، در مراحل توسعه روند افزایشی داشت، در مرحله میانی به حداکثر مقدار خود رسید و در مرحله انتهایی رشد گیاه به­علت فرآیند پیری میزان تبخیر و تعرق به حداقل مقدار کاهش یافت. مقدار تبخیر و تعرق مرجع برابر با ۱۴۳۹ میلی­متر، میانگین نیاز آبی سیاهدانه برابر با ۶۷۰ میلی­متر و مقدار ضرایب گیاهی در مراحل مختلف اولیه، توسعه، میانی و انتهایی به­ترتیب برابر با ۰/۳۹، ۰/۵۳، ۰/۵۹ و ۰/۲۸ بدست آمد. نتیجه­گیری کلی تحقیق این است که با استفاده از مقادیر ضرایب گیاهی و نیاز آبی بدست آمده می­توان نسبت به کشت برنامه­ریزی شده این محصول با حداکثر بهره­وری آب در منطقه خشک بیرجند اقدام نمود.

تبخیر و تعرق, برنامه ریزی آبیاری, میکرولایسیمتر