مهدی محمدیان سرچشمه - گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سعید رضائی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
علیرضا ایرانبخش - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران.

بیماری کمپلکس نماتد ریشه گرهی،Meloidogyne javanica  و پژمردگی فوزاریو­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­می خیار گلخانه ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ای Fusarium oxysporum f. sp. radicis-cucumerinum کشت خیار را در ایران محدود کرده است. لذا دستیابی به رقم مقاوم به نماتد در کنترل بیماری نقش اساسی دارد. سنجش ترکیبات دفاعی گیاهی در بیماری کمپلکس در دستیابی به مکانیسم های ­ مولکولی مقاومت و تولید ارقام مقاوم به نماتد کمک می کند. به همین دلیل بعد از تلقیح گیاه به شیوه اسپکتروفتومتری سنجش فعالیت پراکسیداز و ترکیبات فنلی در بیماری در شرایط گلخانه انجام گردید. آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی با ۱۴ تیمار طرح ریزی و شامل تیمارهای شاهد، قارچ تنها، نماتد تنها در چهار سطح تلقیح (۱۵۰۰، ۳۰۰۰، ۴۵۰۰ و ۶۰۰۰  لارو سن دو نماتد)، قارچ+نماتد به طور همزمان و تیمار تلقیح قارچ یک هفته بعد از تلقیح نماتد با چهار تکرار بود. افزایش۷۴/۵۴%  و ۳۴/۹۲% ترکیبات فنلی و ۶۴/۵۰%  و ۳۱/۶۳ % میزان فعالیت پراکسیداز در تیمار های تلقیح گیاه با قارچ به تنهایی و تلقیح نماتد به تنهایی (۶۰۰۰  لارو) نسبت به شاهد نشان داد این مواد از ترکیبات دفاعی در خیار می­باشند. نتایج نشان داد که افزایش جمعیت نماتد در تلقیح گیاه در افزایش ترکیبات دفاعی تاثیر دارد. بیماری کمپلکس (تلقیح قارچ بعد از تلقیح نماتد (۶۰۰۰  لارو) منجر به افزایش ۸۰ درصدی ترکیبات فنلی و ۴۸/۵۴ درصدی فعالیت پراکسیداز نسبت به شاهد گردید که ممکن است ناشی از اثرات سینرژیستی پاتوژن ها باشد. قارچ بیش از نماتد در افزایش فعالیت پروکسیداز نسبت به ترکیبات فنلی نقش داشت که نشان دهنده واکنش های پیچیده پارازیتیسم نماتد در تعامل نماتد-گیاه بود. کاهش ترکیبات دفاعی در رقم نگین (حساس به فوزایوم) و افزایش آن در ارقام خصیب (متحمل به فوزاریوم) و دستجردی (متحمل به نماتد) نشان داد تولید ترکیبات دفاعی ممکن است با مقاومت خیار به عوامل بیماریزا ارتباط داشته باشند.

بر همکنش, پراکسیداز, ترکیبات فنلی, خیار, فوزاریوم, نماتد ریشه گرهی