رحیم یوسفی اقدم - دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
مقصود فراستخواه - استاد برنامه ریزی توسعه آموزش عالی، گروه برنامه ریزی آموزش عالی، موسسه برنامه ریزی و پژوهش در آموزش عالی، تهران، ایران

مقاله حاضر به مطالعه ظهور سوژه کودک در دوره قاجار می‍پردازد و از لحاظ نظری، مبتنی بر رویکرد میان رشته ای مطالعات تکنولوژی است. در مواجه با گردآوری داده های دست اول، از تکنیک «پارادایم نمایه» یا «اندیشیدن با موردها» (موشکافی جزئیات برون متنی) و در تحلیل داده ها از تکنیک «اندیشیدن به نحوه اندیشیدن» (تحلیل استعاره ها) استفاده شده است. پیش­ نهاده (تز) مقاله آن است که در دوره قاجار، تکنولوژی عکاسی به عنوان مدلی شناختی برای توصیف طفل و نحوه اکتساب دانش او قرار گرفته است. طفل به عنوان مقوله ای منعطف و پذیرنده فهم شده است که دیده ها (محسوسات) و شنیده های (منقولات) خود را ضبط و یا از آنها تصویربرداری می کند. دیدن کودک منفعل و از این رو ابژه نظارت شده است و قدرت (در معنای بارور و تولیدکننده سوژه ها) از طریق معرفت شناسی عکاسانه اعمال می شود. نظارت به معنی مراقبت و کنترل بر تمامی چیزهایی است که طفل در حضور آنها است؛ زیرا حضور و یا «بودن در پیش چیزی» برای اطفال معنای نظری یعنی «تاثیرپذیری» و یا تصویر برداشتن پیدا کرده است. طفل هرچیزی را که در برابرش قرار دارد، چون ماشین خودکار عکس برداری، ثبت و ضبط می کند. مقاله ردپای  اعمال قدرت از طریق معرفت شناسی عکاسانه را  در مکان‍ هایی که کودک در آنجا حضور داشته است (خانه، کوچه ها، مکتب خانه ها و مدارس جدید) پیگیری می کند.

رویکرد میانرشتهای, مادیت فرهنگ, تکنولوژی عکاسی, ظهور سوژه کودک, دوره قاجار