حمید دهقان پور - عضو هیئت علمی دانشکده سینما تئاتر دانشگاه هنر تهران
محمد شهبازی - دانشگاه صدا وسیما

چکیده: مستند­هایی که درباره دفاع مقدس تولید شده، دارای مشخصه هایی است که آن را از مستندهای دیگر متفاوت می­کند. این مشخصه نمایش شخصیت­هایی انسانی است که هر روز در زندگی عادی و روزمره افراد مشاهده می شود. آن ها، همانند قهرمانان فیلم­های غربی دارای مهارت­های جنگی نیستند و این شاخص­ترین ویژگی «مستند دفاع مقدس» به شمار می آید. تمرکز مقاله حاضر، روی همین ویژگی دفاع مقدس خواهد بود. در این مقاله توصیفی و تحلیلی، تلاش می­شود با مطالعه موردی فیلم­های مستند حوزه دفاع مقدس به هدف خود نائل شود. جنگ تحمیلی به موازات زندگی مردم، در مستندها و فیلم­های سینمایی انعکاس یافت. در واقع، فیلم مستند برداشت هنرمند از جنگ بود. نتایج نشان می­دهد، مستندسازان تلاش می­کنند با تاکید بر ویژگی ها، عادی بودن افرادی که در جنگ شرکت نموده­اند، نشان دهند. همچنین، به رویکرد تحمیلی و دفاعی دفاع مقدس تاکید کنند. تمرکز بیشتر بر دفاعی بودن جنگ تحمیلی، شرکت در جنگ را به یک وظیفه انسانی و شرعی تبدیل می­نماید. کلیه فیلم­هایی که درباره جنگ ساخته شده­اند، دارای جلوه های تبلیغی هستند. از سوی دیگر، رسالتی که آوینی و پیروان سبکی او  در انعکاس حضور رزمندگان در جبهه­های نبرد قائل هستند، فیلم­سازی را با کار انبیاء و اولیای خدا همسان می­دانند؛ ازاین رو، انسان تصویر شده، با انسان فلسفه­زده غربی متفاوت است.

واژگان اصلی: جنگ تحمیلی, دفاع مقدس, مستند, تبلیغ, انسان