حامد نوذری
محمد حسین امید

در این مطالعه آزمایشگاهی، اثر غلظت و دانه بندی بار رسوبی بر پرش هیدرولیکی و نحوه تشکیل و گسترش امواج ماسه ای در پایین دست پرش هیدرولیکی که غالبا در حوضچه های آرامش دریچه های تخلیه رسوب در تاسیسات انحراف آب از رودخانه ها پدید می آید، بررسی شده است. آزمایش ها در یک حوضچه آرامش مستطیلی با بستر صاف به طول ۳ متر، عرض ۰.۵ متر و ارتفاع ۰.۶ متر اجرا شد. در این آزمایش ها از ماسه های یکنواخت به قطرهای ۰.۶، ۱.۴، ۴.۱ و ۵.۶ میلیمتر با غلظت های مختلف بین ۰.۲ الی ۰.۶ و برای اعداد فرود بین ۳ تا ۹ استفاده شد. نتایج نشان داد که وجود بار رسوبی با دانه بندی های مختلف تغییر زیادی در مشخصات جهش هیدرولیکی ایجاد نمی کند و افزایش غلظت رسوبات نیز تاثیر چندانی بر روی این پارامترها ندارد. لیکن رسوبات ورودی به جریان، پس از عبور از ناحیه فوق بحرانی، در ناحیه زیر بحرانی ته نشین می شود و با تشکیل یک موج ماسه ای، همانند یک آبپایه انتهایی عمل می کند. این موج ماسه ای در کنترل موقعیت جهش موثر است و جهش را در محدوده حوضچه تثبیت می کند. موقعیت تشکیل این موج ماسه ای و زمان توسعه آن، تابعی از شرایط جریان و خصوصیات رسوب است. ارتفاع این موج ماسه ای بسیار نزدیک به ارتفاع آب پایه انتهایی است و مقدار آن را می توان به کمک انرژی مخصوص جریان ورودی پیش بینی کرد.

آبپایه انتهایی, بار رسوبی, حوضچه آرامش و موج ماسه ای, پرش هیدرولیکی