نجمه دستغیب - دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران.
فاطمه کاتب - استاد، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران.
غلامعلی حاتم - استاد، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران.

کیمیا یکی از مهم­ ترین شاخه ­های علوم غریبه است. در فرهنگ امروزی، کیمیاگری با جنبه ­ا ی سحرآمیز در اذهان تداعی می گردد؛ اما پیش تر این گونه نبوده است. زوایای پنهان و رازآمیز کیمیاگری با قدمتی باستانی، سبب گستردگی مفاهیم و در نتیجه، ابهام آن گشته است. با مطالعه­ تاریخ، اهمیت جایگاه کیمیا در شاکله ­تمدن ­ها احراز می­ شود؛ زیرا از ابتدای خلقت تا به امروز پا به پای بشریت همراه بوده، جلوه­ های متنوعی چه مادی و چه معنوی از خود نشان داده و شاخه­ های متعدد علوم از آن منشعب شده است. این که کیمیا چه ماهیتی داشته و نسبت آن با علم و هنر چه بوده، پرسش این پژوهش است. با توجه به این که شناخت کیمیا و دست یابی به جایگاه آن در تمدن بشری هدف اصلی این پژوهش است، در این مقاله، منابع تاریخی و پژوهشی به روش کتابخانه­ ای جمع ­آوری شده ­اند. مطالعه­ متون کیمیاگری با رویکرد میان رشته ­ای و شیوه­ توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. در مقایسه­ ویژگی­ های چند جانبه­ کیمیا می توان نتیجه گرفت که، با این که کیمیاگری ابتدا، علم است و بعد، در هنر ریشه دارد، اما در دوره­ اسلامی به دلیل بعد معنوی، به هنر نزدیک تر می باشد و دو وجهی بودن، کیمیا را متمایل به هنر می کند تا علم مادی­گرا. هم چنین، کیمیا نه تنها فراتر از شاخه­ علم و هنر بوده، بلکه شکل­دهنده­ عرفان در تمدن­ های بشری است.

کیمیا, عرفان, هنر سنتی, علم باستان, کیمیاگری