مسعود وحدت طلب - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
عاطفه حشمتی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

بیان مسئله: ارزیابی زیبایی شناسی در دوران معاصر، با تعاریف متفاوت و گاه متناقضی که از زیبایی شناسی ارائه شده است، بسیار دشوار می نماید. بااین وجود رویکرد زیبایی شناسی تجربی که بر تجربه و دریافت مخاطب استوار است می تواند در ارزیابی کیفیت های بصری بسیار موثر واقع شود. زیبایی شناسی تجربی در حقیقت بر پایه ذهنیت ناظر استوار بوده و ادراک زیبایی را به ذهن فرد و عوامل وابسته به فرد نسبت می دهد. ازاین رو با توجه به رویکرد زیبایی شناسی تجربی، جنسیت ازجمله عواملی است که می تواند بر ترجیحات زیبایی شناسی اثرگذار باشد.سوال تحقیق: با توجه به اهمیت و جایگاه تقارن در معماری ایران، این پژوهش به طورویژه این مولفه بصری را موردتحقیق قرار داده و این پرسش را مطرح می کند که چه رابطه ای میان جنسیت و ترجیح بصری مولفه تقارن وجود دارد.اهداف تحقیق: هدف از این پژوهش بررسی تاثیر جنسیت بر ارزیابی ترجیحات بصری مولفه تقارن در جداره خارجی بناهای معماری معاصر ایران می باشد.روش تحقیق: در این تحقیق برای آزمون فرض تحقیق از پرسشنامه استفاده شده است. برای تدوین پرسشنامه ۵ نمونه اولیه تصادفی از آثار معماری معاصر ایران انتخاب و با تغییر و دست کاری تصاویر اولیه، ۷ گروه ۴ تایی از تصاویر تولید شد. با توجه به وابستگی و تاثیر متقابل تقارن و پیچیدگی بر یکدیگر تصاویر متقارن و نامتقارن هرکدام در دو حالت ساده و پیچیده مورد آزمون قرار گرفتند. از شرکت کنندگان در آزمون خواسته شد که ۴ دسته تصویر «متقارن و ساده» و «متقارن و پیچیده» و همچنین «نامتقارن و ساده» و «نامتقارن و پیچیده» را برحسب اولویت زیبایی از بالا به پایین مرتب کنند. شایان ذکر است که با توجه به تاثیر سابقه علمی پرسش شوندگان در تحقیق، پرسش شوندگان به سه گروه دانشجویان معماری، ریاضی (فنی و مهندسی) و علوم انسانی تقسیم بندی شدند.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: نتایج به دست آمده نشان می دهد که به طورمعمول تصاویر «متقارن و پیچیده» با دارا بودن بالاترین میزان از نظم و پیچیدگی در اولویت انتخابی افراد فارغ از جنسیت قرارگرفته اند. البته این نتیجه قابل تعمیم برای گروه معماری نیست. معماران بیشتر از سایر گروه ها به پیچیدگی علاقه نشان داده و تصاویر «پیچیده و نامتقارن» را زیباتر ارزیابی کرده اند. بااینکه در گروه دانشجویان معماری تفاوتی بین زنان و مردان در اولویت انتخاب تصاویر وجود ندارد اما در گروه های غیر معماری (ریاضی و انسانی) مردان به نسبت زنان، امتیازات بالاتری به تصاویر متقارن داده اند و تقارن مولفه ای بسیار تاثیرگذار در ارزیابی زیبایی شناسی مردان است بااین حال در ترجیحات بصری زنان، پیچیدگی نقش پررنگ تری داشته و زنان تمایل به انتخاب تصاویر با پیچیدگی بیشتر دارند.

تقارن, پیچیدگی, ترجیحات زیبایی شناسی, مولفه های بصری, زیبایی شناسی تجربی