ابوذر صالح - استادیار، گروه عمران، دانشکده فنی و مهندسی، واحد تفرش، دانشگاه آزاد اسلامی، مرکزی، ایران
امین توکلی - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه هنر و معماری ، واحد تفرش، دانشگاه آزاد اسلامی، مرکزی، ایران

انسان ها از زمان برپاسازی نخستین سرپناه های سکونتی تاکنون همواره در پی یافتن راه حل های بهینه جهت ایستایی اجزای ساختمان بودند، سازه های مشبک فضایی حاصل پیشرفت فناوری جدید در مصالح نوین و بکارگیری آن در هنر معماری، ساختار پوششی سبک با دهانه های وسیع را در اختیار معماران قرار داد و اعضای خطی در آن به گونه ای آرایش یافته اند که نیروها به صورت سه بعدی منتقل می شوند و ایده های معماری را با شالوده "فرم زا" غنا بخشیده است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه معماری و سازه های مشبک فضایی، برای دستیابی به سازه هایی پایدار از نظر عملکردی و زیباشناسانه در معماری ایرانی - اسلامی را تامین کند و فرایند طراحی معماری و تفسیر اصطلاحات "سازه به مثابه معماری" و "سازه فرم زا" می پردازد. با توجه به ماهیت موضوع، راهبرد تحقیق با هدف تفسیر شرایط موجود، کیفی و روش تحقیق در این بررسی توصیفی- تحلیلی است. از آنجا که بیان بصری سازه فضایی جزو برنامه زیباشناختی اثر معماری میباشد، با بررسی نمونه های موجود، یافته های اصلی پژوهش نشان می دهد سازه های فضایی معاصر بیش از پیش در بیان معمارانه فضا سهیم می باشند. نمایانی اجزای سازه های مشبک فضایی به شکل شبکه ای حجیم و گسترده در دید بصری ناظر، برتری سازه را به معماری القاء می نماید. گویی فناوری با بار تکنیکی خود به فضای معماری مسلط می شود و بیانی زیبایی شناسانه از سازه را به فضا می بخشد. مفهوم آزادی پلان و تاثیر غالب فرم سازه بر فرم معماری، نقش پررنگ آن را در کیفیت مکانی تاکید می نماید. آشنایی طراحان با فرمول بندی سازههای فضایی مدولار مشبک و بهرهگیری از فرمهای پوشانه های معماری ایرانی از جمله "قوس، طاق و گنبد" که آنها نیز سازه هایی مدولار بودند، امکان مداخله طراحان را در کشور در شکل پوششها و از طرفی بهره گیری از ارزشهای با هویت معماری ایرانی-اسلامی را در بازنمایی نمادها و نشانه های معماری اسلامی را فراهم آورد.

الگوهای معماری ایرانی- اسلامی، سازه های مشبک فضایی، سازه در معماری ، هویت ، زیبایی شناسی