فرزانه آباد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر
شبنم حاتم پور - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر
فرزانه سرخی - گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر،ایران
فریدون طهماسبی - گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر،ایران

تمثیل به عنوان شگردی تعلیمی یکی از گونه­های پرکاربرد ادب فارسی است که شاعران عارف ایرانی در هدایت و راهنمایی انسان­ها به سوی اهداف والای انسانی از آن بهره فراوان برده­اند. مولانا نیز از این روش به شکل هنرمندانه در مثنوی استفاده کرده است به طوری که تمثیل بخش اعظمی از مثنوی را به خود اختصاص داده است. بر همین اساس ساختار اصلی این مقاله با رویکرد تحلیل این موضوع با دو هدف عمده دنبال می­شود، اول آنکه گستردگی استفاده مولانا از شگرد تمثیل مشخص شود و دوم اینکه شیوه بیان این شگرد برای اقناع مخاطب توسط مولانا معین شود. برای دستیابی به این دو مقصود اشعار مولانا در شش دفتر مثنوی معنوی مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس مطالبی در مورد تمثیل و شاخصه­های آن و موضوع شیوه­های استفاده از این شگرد تعلیمی را در مثنوی مورد تحلیل و بررسی قرار داده­ایم. در این تحقیق که رویکردی توصیفی- تحلیلی دارد، ضمن تبین شیوه­های استفاده از شگرد تمثیل، سعی شده است که به این پرسش اساس پاسخ داده شود که آیا مولانا تا چه میزان از روش­های و شیوه­های تنبیه، تبشیر، انذار، تذکار، استدلال و مفاخره به عنوان آموزه­های تعلیمی در مثنوی بهره برده است؟ و تا چه اندازه در این روش­ها در اقناع مخاطب خود موفق بوده است؟

ادبیات تعلیمی, مولوی, مثنوی معنوی, تمثیل