زهرا رنجبر باروق - دانش آموخته دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه خوارزمی
عزت اله قنواتی - دانشیار، ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی

اصولا استقرار و پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط محیطی و موقعیت جغرافیایی است، زیرا عوارض و پدیده های طبیعی در مکان گزینی، پراکندگی، حوزه نفوذ، توسعه فیزیکی، مورفولوژی شهری و امثال آن اثر قاطعی دارند و گاه به عنوان یک عامل مثبت و زمانی به صورت یک عامل منفی و بازدارنده عمل می کنند. جهت تعیین فعالیت های انسانی اعم از توسعه شهری، روی لندفرم هایسطح زمین انجام می شود. بنابراین با توجه به اینکه دانش ژئومورفولوژی به مطالعه ی اشکال و فرآیندهای سطح زمین می پردازد ضرورت دارد در مطالعات توسعه شهری، لندفرم های سطح زمین مورد توجه قرار گیرد. امروزه با رشد روزافزون جمعیت، مهاجرت و عدم زمین کافی جهت استقرار، شاهد توسعه فیزیکی شهرها هستیم. موثرترین عامل در ساخت و بافت فیزیکی یک شهر، بیش از هرچیز تابع شکل و سیمای کالبدی آن شهر در ارتباط با بستر طبیعی است و جذابیت و مطلوبیت محیطی شهر وابسته به موضع و مکان آن است. هدف از پژوهش حاضر بررسی تحولات کالبدی- فضایی کلان شهر کرج با توجه به لندفرم های ژئومورفولوژیکی می باشد. روند پژوهش حاضر بر مبنای داده های موجود به صورت تاریخی- توصیفی است. نتایج پژوهش نشان می دهد هسته های مرکزی کرجدر گذشته روستاهای کوچکی بوده اند و بر روی لندفرم های دشت سر و مخروط افکنه شکل گرفته اند که نواحی دارای توان محیطی مناسب از نظر توسعه ی شهری بوده است. در اثر صنعتی شدن و رشد شتابان مهاجرین به این ناحیه، قسمت های بسیاری از زمین های کشاورزی و باغ ها تخریب شدند و مناطق مسکونی بدون ضابطه و اصول معین در دامنه ی ارتفاعات و نواحی نامناسب شهر گسترشیافتند.

کرج، لندفرم، ژئومورفولوژی شهری، تحولات کالبدی-فضایی