آمنه مافی تبار - عضو هیئت علمی گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهایکاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
فاطمه کاتب - عضو هیئت علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

نقوش منسوجات عصر قاجار معمولا به دلیل ترکیب یکنواخت، عاری از معنی نمادین و تاثیرگذار تلقی می شوند. در صورتیکهتعمیق بر آنها نشان می دهد که این نقوش همچون هر تصویر دیگر صاحب مضامینی هستند که امکان بررسی در سطوحمعنایی متفاوت را خواهد داشت. هدف این پژوهش، تاکید بر وجوه سمبلیک در معنی شناسی سه نمونه از پارچه های دورهقاجار با نقش گل همیشه بهار، میخک، انار و زنبق است. با این حساب پرسش آن خواهد بود: «از منظر نمادشناسی، نقوش گیاهی مذکور در پارچه های عصر قاجار چگونه تحلیل و ارزیابی می شود؟» نتیجه این واکاوی به شیوه تحلیلی تاریخی و بابهره گیری از مطالعات اسنادی نشان می دهد گل همیشه بهار و گل انار به ترتیب با ادوار باستان و باروری ایزدان مزدیسنی پیوندمی خورد. گل زنبق، تجلی امرداد به حساب می آید و البته که تمامی این مصادیق در وجه عمومی متضمن گلوارگی و مفاهیمهمسوی آن است. در صورت فراتر آنکه در این عصر کهن الگوی طراوت و سرخوشی به صورت استعاری بر بستر پارچه تجلییافته و مضمون صادق خود یعنی پاسداشت حیات گیاهی را به صورت به یک مفهوم عمومی به نظاره گران اشاعه می دهد.

نماد، قاجار، پارچه، نقش گیاهی