ابوالفضل عبداللهی فرد - استادیار دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
احد نژادابراهیمی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
سودابه اکبری - کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران

دوره قاجار دوره نوآوری و شروع تحولات جدید در هنر و معماری ایران است که تجلی آن در خانه های دوره قاجار در تبریزبه خصوص در تزئینات بناها قابل مشاهده است. هدف این پژوهش بررسی ویژگی های بصری ارسی های دوره قاجار در جهتتجزیه و تحلیل طرح و نقش، شناخت ویژگی های زیباشناسی نقوش، تنوع نقوش گیاهی از نظر چیدمان و نحوه ی گسترش-پذیری و به کارگیری شیشه های رنگی، میزان چینش رنگ و نقش در ارسی خانه های سلطان قرایی، حیدرزاده، مشروطه،امیرنظام، نیکدل و قدکی دوره قاجار در تبریز در سه مقطع (اوایل، اواسط و اواخر قاجار) که از تکنیک قواره بری استفاده شدهاست، می باشد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای است، که بر پایه ی پژوهشمیدانی از جمله تهیه تصاویر از آثار قواره بری در خانه های مذکور انجام شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که بهکارگیری تکنیک قواره بری بیش از گره چینی نسبت به دوره های قبل در ارسی ها این دوره مورد توجه واقع شده است.همچنین ارسی خانه ی سلطان قرایی از نظر تناسبات و فرم ارسی، نوع نقوش و نحوه ی تکثیر نقوش در سطح کتیبه با سایرنمونه ها مشابهت دارد، اما در برخی جزییات همچون درصد تراکم نقوش، تنوع شیشه های رنگی و برخی عناصر بصری و اجراییدارای ویژگی های مختص به خود می باشد.

طرح و نقش ارسی، خانه های قاجار، تبریز، تکنیک قواره بری