سیدمهران حیدری - دکترا، گروه زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
مجید قادری - دانشیار، گروه زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
حسین کوهستانی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان

کانسار طلای عربشاه طی فعالیت گرمابی حدود ۱۱ میلیون سال پیش (بر پایه سن سنجی اورانیم- سرب زیرکن به روش LA-ICP-MS)، در شمال باختر کشور تشکیل شده است. این فعالیت، بخشی از کمان ماگمایی ارومیه- دختر بوده که عامل کانه زایی در این ناحیه، مشابه ذخایر طلای زرشوران، آق دره و ساری گونی شده است. سنگ میزبان کانه زایی شامل مجموعه ای از توالی های رسوبی متعلق به پالئوزوییک زیرین است که توسط توده های نیمه ژرف داسیتی کالک‎آلکالن با تمایل آلکالن (پتاسیم بالا) قطع شده اند. کانه زایی طلا در این کانسار به لحاظ بافتی بیشتر به صورت رگه- رگچه ، پرکننده فضاهای خالی، برشی، توده ای و دانه پراکنده رخ داده است. کانه زایی طلا در کانسار عربشاه از دید نوع دگرسانی های گرمابی (کربنات زدایی، آرژیلیک، دولومیتی ، سولفیدی و سیلیسی شدن) و روند تکوین کانه زایی در ارتباط با برشی شدن و ته نشینی سولفیدهای فلزات پایه، آهن، آرسنیک و آنتیموان شبیه به کانسارهای مرتبط با سامانه های زمین گرمایی (اپی ترمال کم سولفید) در جایگاه های آتشفشانی است. با این تفاوت که سنگ میزبان آن رسوبی است. بیشتر کانه های سولفیدی در این کانه زایی، شامل پیریت، آرسنوپیریت، ارپیمنت و رآلگار، استیبنیت، گالن، اسفالریت، طلا و کمتر کالکوپیریت است. طلا در این کانه زایی به صورت آزاد شده از دانه های پیریت اکسیده، همچنین بسیار ریز (نامریی) درون فازهای سولفیدی به صورت محلول جامد همچون پیریت های آرسنیک دار رخ داده است. با توجه به جایگاه ساختاری، سنگ میزبان، پاراژنز کانی ها، حضور آرسنیک، آنتیموان، جیوه و فلزات پایه، دگرسانی گرمابی و حضور طلا به صورت نامریی در پیریت های آرسنیک دار، کانسار طلای عربشاه را می توان در گروه کانسار های اپی ترمال با میزبان رسوبی که در محیط های کششی درون قاره ای تشکیل شده اند، رده بندی کرد.

اپی ترمال, سن سنجی اورانیم- سرب, ژئوشیمی, عربشاه, ارومیه- دختر