علی عابدینی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

نفوذ توده­های آذرین کوارتزمونزودیوریتی به سن الیگوسن به درون لیتیک‎کریستال‎توف­ها و تراکی بازالت­های ائوسن در منطقه جیزوان (پهنه طارم- هشتجین) سبب رخداد پهنه دگرسانی آرژیلیک گسترده­ای شده است. مطالعات کانی­شناختی نشان می­دهند که این پهنه دگرسانی دارای کانی­های کائولینیت، کوارتز، اسمکتیت، پیروفیلیت، مسکوویت- ایلیت، آلونیت، روتیل، کلسیت، فلدسپار، کلریت، هماتیت و گوتیت است. کانه­های درونزاد درون رگه­ها و رگچه­های سیلیسی-کربناته پهنه دگرسانی ­آرژیلیک شامل کالکوپیریت، گالن و پیریت هستند که توسط گوتیت، مالاکیت و آزوریت با منشا برونزاد همراهی می­شوند. محاسبات تغییرات جرم عناصر با فرض Al به عنوان عنصر شاخص کم­تحرک نشان می­دهند که عناصری مانند Ti، P، Th، Nb، Ta، Y و Zr  در طی آرژیلیکی شدن لیتیک‎کریستال‎توف­ها دچار شستشو شده­اند. این رفتار غیرعادی در ارتباط با pH پایین سیال های دگرسان کننده، نسبت بالای آب به سنگ، فراوانی یون‎های کمپلکس کننده و سامانه زهکشی مناسب است. الگوی توزیع REEهای بهنجار شده با کندریت نشان‎دهنده تفریق و غنی­شدگی LREEs نسبت به HREEs و رخداد بی­هنجاری­های منفی Eu و Ce در طی آرژیلیکی­ شدن لیتیک‎کریستال‎توف­ها هستند. بررسی­های زمین­شیمیایی آشکار می­کنند که رخداد بی­هنجاری منفی Ce (۴۹/۰-۹۲/۰) در ارتباط با تخریب زیرکن توسط سیال‎های اکسیدان- اسیدی است. بی­هنجاری منفی Eu (۲۳/۰- ۷۳/۰) وکاهش جرم عناصری مانند Si، Fe، K، Rb، Cs، Sr و Ba در طی گسترش پهنه دگرسانی آرژیلیک، تخریب کانی­های پلاژیوکلاز و هورنبلاند توسط سیال‎های گرمابی به شدت اسیدی و فوگاسیته بالای اکسیژن محیط را نشان می­دهد. ضرایب همبستگی میان عناصر نشان از نقش کنترل کننده اکسیدهای منگنز در توزیع و تمرکز  REEs، Pb، Zn و Cu دارند. شواهد کانی­شناختی و زمین­شیمیایی مانند حضور پیروفیلیت، آلونیت و روتیل، غنی­شدگی LREEs نسبت به HREEs، مقادیر La+Ce+Y پایین، بی­هنجاری منفی Ce و همبستگی­های مثبت قوی میان (LREEs/HREEs)N-LOI و -P (La/Lu)Nپیشنهاد می­کنند که گسترش و تکامل پهنه دگرسانی آرژیلیک در منطقه جیزوان به فرایندهای درونزاد وابسته است.

زمین شیمی, دگرسانی آرژیلیک, توزیع عناصر, فرایندهای درونزاد, پهنه طارم- هشتجین