احمد رشیدی - دانشجوی دکترا، گروه زمین شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمدمهدی خطیب - استاد، گروه زمین شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
سیدمرتضی موسوی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
یحیی جمور - دانشیار، آموزشکده نقشه بردای، سازمان نقشه برداری، تهران، ایران

در منطقه جنوب و باختر بلوک لوت، نرخ گشتاور ژئودتیک بیشتر از نرخ گشتاور لرزه­ای و زمین­شناسی است. بر پایه نوع دگرشکلی و هندسه گسل­ها، منطقه مورد مطالعه به چهار بخش شمالی، مرکزی، جنوبی و جنوب خاوری (جنوب بلوک لوت) تقسیم بندی شد. در این مناطق، مقادیر به دست آمده از هر سه نوع نرخ گشتاور با همدیگر مقایسه شدند. بیشترین مقدار نرخ گشتاور ژئودتیک به ترتیب در بخش شمالی، مرکزی، جنوبی، جنوب خاوری به دست آمد. مقادیر نرخ گشتاور ژئودتیک در بخش شمالی: ۲.۲۸E+۱۸ Nm.yr، بخش مرکزی: ۱.۸۶E+۱۸ Nm.yr، بخش جنوبی: ۱.۲۰E+۱۸ Nm.yr و بخش جنوب خاوری: ۱.۱۰E+۱۸ Nm.yr است. بیشترین مقدار نرخ گشتاور لرزه­ای به ترتیب در بخش مرکزی، جنوب خاوری، جنوبی، شمالی به دست آمد. مقادیر نرخ گشتاور لرزه­ای در بخش مرکزی: ۵.۶۲۳۱۶E+۱۷ Nm.yr، جنوب خاوری: ۲.۰۵۳۳۱E+۱۷ Nm.yr، جنوبی: ۱.۱۸۹۸۴E+۱۷ Nm.yr و شمالی: ۱.۰۳۴۰۸E+۱۷ Nm.yr است. بر پایه پهنه بندی گشتاور لرزه­ای صورت گرفته، بیشترین مقدار گشتاور لرزه­ای به ترتیب در امتداد گسل­های گوک، راندگی های شهداد، گسل های داوران، خاور کرمان، ماهان، بم، کوهبنان، داهوئیه و شمال فاریاب است که همه آنها مسبب زمین لرزه­های بزرگ در منطقه مورد مطالعه بوده­اند. بیشترین مقدار نرخ گشتاور زمین شناسی به ترتیب در بخش جنوبی، شمالی، مرکزی و جنوب خاوری به دست آمد. مقادیر نرخ گشتاور زمین­شناسی برای بخش جنوبی ۴.۱۶۲۴۶E+۱۵ Nm.yr، بخش شمالی ۲.۷۴۱۵۷E+۱۵ Nm.yr، بخش مرکزی ۲.۵۸۹۵E+۱۵ Nm.yr و بخش جنوب خاوری ۱.۰۸۸۹۴E+۱۵ Nm.yr است. در منطقه مورد مطالعه بیشترین نرخ گشتاور زمین شناسی به ترتیب مرتبط با گسل باختر سبزواران، جیرفت، راور، دلفارد، کوهبنان، نایبندان، بم، گوک و داوران است. با توجه به مقادیر نرخ گشتاور زمین شناسی و ژئودتیک در بخش های چهارگانه منطقه مورد بررسی و آزاد شدن بیشترین انرژی لرزه­ای در بخش­های مرکزی و جنوب خاوری، به نظر می­رسد، در آینده بیشترین احتمال رخداد لرزه­ای و آزاد شدن ناگهانی انرژی به ترتیب مرتبط باشد با بخش های شمالی، جنوبی، مرکزی، جنوب خاوری. بیشترین مقدار گشتاور لرزه­ای یا به عبارتی انرژی آزاد شده در منطقه (بر پایه سال های موجود در کاتلوگ لرزه­ای) عبارتند از:  سال ۱۹۸۱، ۱۹۹۸، ۲۰۰۳، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۱۹۹۹ و ۲۰۰۵. در منطقه مطالعاتی، نسبت نرخ گشتاور ژئودتیک به نرخ گشتاور لرزه­ای بیش از ۹/۷ به دست آمد. این نسبت بیانگر نقش مهم دگرشکلی میان لرزه­ای در منطقه است. بر پایه نسبت نرخ گشتاور لرزه­ای به ژئودتیک می­توان به این نتیجه رسید که بخش شمالی و جنوبی به ترتیب با نسبت بیش از ۰۴/۰ و ۰۹/۰ جزو مناطق با واتنش کند و بخش مرکزی و بخش جنوب خاوری به ترتیب با نسبت ۳۰/۰ و ۱۸/۰ جزء مناطق با واتنش به نسبت سریع هستند. نسبت نرخ گشتاور لرزه­ای به نرخ گشتاور زمین شناسی برای زمین لرزه­های دستگاهی ۹۳/۰ درصد است. این مقدار نشان دهنده این است که ۹۳/۰ درصد از انرژی پتانسیل گسل­های منطقه به صورت انرژی لرزه­ای در طی سال­های موجود در کاتالوگ زمین‎لرزه­ای (از سال ۱۹۱۱ تا ۲۰۱۵) آزاد شده و هنوز بخش زیادی از انرژی الاستیکی موجود در منطقه آزاد نشده است و منطقه پتانسیل لرزه خیزی بالایی دارد.

انرژی لرزه ای, دگرشکلی میان لرزه ای, جنوب و باختر بلوک لوت, گشتاور لرزه ای, نرخ گشتاور