علی عابدینی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

منطقه بصیرآباد (شمال خاور اهر، استان آذربایجان شرقی) بخشی از پهنه ماگمایی سنوزوییک اهر- ارسباران در شمال باختر ایران است. نفوذ سنگ های آذرین گرانیتی و گرانودیوریتی به سن الیگوسن به درون سنگ های آتشفشانی ائوسن (آندزیت، تراکی آندزیت، آندزی- بازالت و بازالت) سبب رخداد کانی سازی فلزی به همراه گسترش پهنه های دگرسانی گسترده ای در این منطقه شده است. بررسی های کانی شناسی نشان می دهند که این پهنه ها شامل دگرسانی های سیلیسی (کوارتز)، آرژیلیک حد واسط و پیشرفته (کائولینیت، اسمکتیت، کوارتز و آلونیت)، و پروپیلیتیک (کلریت، اپیدوت، آلبیت وکلسیت) هستند. کانسنگ های درونزاد در رگه ها و رگچه های پهنه دگرسانی سیلیسی شامل پیریت، کالکوپیریت و گالن هستند که توسط کوولیت، کانی های کربناتی مس (مالاکیت و آزوریت) و اکسید ها و هیدرواکسید های آهن (گوتیت، لیمونیت و هماتیت) با منشا برونزاد همراهی می شوند. الگوهای توزیع REEs بهنجار شده با کندریت تفریق و غنی شدگی LREEs نسبت به HREEs و رخداد بی هنجاری های منفی متغیر Eu در همه پهنه های دگرسانی را نمایش می دهند. محاسبات تعادل جرم عناصر با استفاده از روش ایزوکون نشان می دهند که پهنه های دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک حد واسط در طی توسعه و تکوین خود به ترتیب دچار تهی شدگی و غنی شدگی REEs شده اند. افزون بر این، گسترش پهنه های دگرسانی آرژیلیک پیشرفته و پروپیلیتیک با غنی شدگی LREEs و تهی شدگی انتخابی HREEs همراه بوده است. بررسی های بیشتر آشکار می کنند که رخداد بی هنجاری منفی Eu (۲۰/۰- ۲۳/۰) در پهنه دگرسانی سیلیسی با فراوانی یون های کلریدی، افزایش فوگاسیته اکسیژنسامانه گرمابی و طبیعت به شدت اسیدی سیال در ارتباط است. نتایج به دست آمده از مطالعات زمین شیمیایی (محاسبات تعادل جرم، تغییرات در مقادیر بی هنجاری های Eu و Ce و نسبت های عناصر خاکی کمیاب) پیشنهاد می کنند که تغییرات pH و دما، فوگاسیته اکسیژن، اختلاف در فراوانی و نوع یون های کمپلکس ساز در محلول، نسبت آب به سنگ و حضور کانی هایی مانند کائولینیت، گوتیت، اسمکتیت، هماتیت و آلونیت نقش مهمی در تفریق، تحرک، و توزیع لانتانیدها در سامانه دگرسانی مورد مطالعه داشته اند. 

زمین شیمی, عناصر خاکی کمیاب, دگرسانی گرمابی, آندزیت, بصیرآباد, ایران